Θεατρο Ακροπολ, απο την αναβιωση στις ατασθαλιες και την απαξιωση
Τον περασμένο χειμώνα, μια κακή οικονομική διαχείριση οδήγησε στο οριστικό σφράγισμα μιας εκ των ιστορικότερων θεατρικών σκηνών της Αθήνας. Το κλείσιμο της θεατρικής σεζόν δεν το βρίσκει μόνο ένας θριαμβευτικός απολογισμός (858 παραστάσεις σε 150 θεατρικές σκηνές), αλλά και μια χαρακτηριστική απώλεια. Το θέατρο Ακροπόλ κατέβασε αιφνίδια αυλαία αφήνοντας δεκάδες εργαζόμενους του απλήρωτους ή κακοπληρωμένους και μερικούς ανεξόφλητους λογαριασμούς προς τους ιδιοκτήτες – ενοικιαστές. Με αυτό τον τόσο υποτιμητικό τρόπο ο νεαρός επιχειρηματίας Φάνης Κιρκινέζος απογοήτευσε όλους όσους πίστεψαν πως με την ανάληψη καθηκόντων το 2011 και τα φιλόδοξα σχέδια που αυτός ανακοίνωνε θα έδινε δυναμική πνοή με μακροπρόθεσμο ορίζοντα για τη σημαντική αυτή σκηνή. Τα 16 χρόνια δέσμευσης φάνηκαν υπερβολικά και προς το (πρώιμο) τέλος δυσβάστακτα για μια τόσο μεγάλη επένδυση. Μπορεί, όπως είχε δηλώσει στο παρελθόν ο ίδιος ο Κιρκινέζος, να μην προτιμάει το ρίσκο αλλά την τόλμη σαν έννοια, η συγκεκριμένη όμως επένδυση αποτελούσε εξ αρχής ένα τολμηρό στοίχημα με αβέβαιη έκβαση.
Ο Φάνης Κιρκινέζος, παρέλαβε τον ιστορικό αυτό χώρο από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Η τελευταία για μια δεκαετία (2000 – 2010) μετέτρεψε σε στέγη της ελληνικής οπερέτας το θέατρο αυτό χαρίζοντας μερικές αξιομνημόνευτες παραστάσεις, μα κυρίως κερδίζοντας την εμπιστοσύνη ενός νεότερου κοινού ως προς το παρεξηγημένο αυτό μουσικοθεατρικό είδος. Ο Κιρκινέζος, σε μια άσχημη οικονομική περίοδο, μεταπηδούσε από το χώρο της μουσικής παραγωγής (ιδρυτής της πετυχημένης SUI GENERIS μεταξύ πολλών άλλων) σε αυτόν της θεατρικής επιχειρηματικότητας και μάλιστα θέλοντας να αλλάξει ολοκληρωτικά την εικόνα του συγκεκριμένου θεάτρου. Η ανακαίνιση που πραγματοποίησε ήταν ενδεικτική προς μια τόσο αναζωογονητική κατεύθυνση. Η παρηκμασμένη εικόνα του θεάτρου αποκαταστάθηκε πλήρως με το φρεσκάρισμα που του επιφύλαξε ο διακεκριμένος, Γιάννης Μετζικώφ.
Ο έμπειρος ζωγράφος, σκηνογράφος και ενδυματολόγος, έκανε ότι περνούσε από το χέρι του για να επαναφέρει μ’ έναν πιο σύγχρονο τρόπο, κάτι από τη χαμένη αίγλη, στο θέατρο της Ιπποκράτους. Η ξύλινη, επί της στοάς, είσοδος, το κόκκινο βελούδο, η μπρονζέ μαρκίζα, ο κεντρικός πολυέλαιος, τα βαγονέτα της σκηνής, ο χώρος της ορχήστρας, κάποια από τα αρχιτεκτονικά και μηχανολογικά στοιχεία του θεάτρου αποκαταστάθηκαν και παρέμειναν στη θέση τους. Σε αντίθεση με τους χώρους υποδοχής και υποστήριξης, τις τουαλέτες, τα καμαρίνια και τα καθίσματα που υπέστησαν πλήρη αναμόρφωση. Για την ανακαίνιση, ο φέρελπις επιχειρηματίας, θα δήλωνε, πως ήταν επιβεβλημένη από την εγκαταλελειμμένη εικόνα που συνάντησε, αφήνοντας αιχμές για τον τρόπο που νοικιαζόταν και διαχειριζόταν από τον προηγούμενο φορέα.
Για να μπορέσει το θέατρο να εκπληρώσει τις πολύ υψηλές του προσδοκίες απέκτησε δύο σκηνές. Την κεντρική σκηνή, χωρητικότητας 750 άνετων θέσεων έναντι 900 που υπήρχαν ασφυκτικά τοποθετημένες προηγουμένως, καθώς επίσης, και μια μικρότερη για τα παιδικά ανεβάσματα. Και οι δύο σκηνές απέκτησαν άρτια τεχνική και μηχανολογική υποστήριξη και ένα μεγάλο εύρος προσαρμοστικότητας, δίνοντας τους έτσι τη δυνατότητα να υποδεχθούν απαιτητικές παραστάσεις, μουσικά σύνολα, προβολές και λοιπές εκδηλώσεις. Παράλληλα, η πολιτική του χαμηλού εισιτηρίου μόνο σκοπό είχε να προσαρμοστεί στις οικονομικές συνθήκες της εποχής και να δώσει ένα επιπλέον κίνητρο στο θεατρόφιλο κοινό για να το επισκεφθεί. Προπαντός, όμως, για να διατηρήσει το φιλολαϊκό χαρακτήρα που ακολούθησε επιτυχώς το θέατρο Ακροπόλ, μέχρι τα οπερετικά ανεβάσματα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τίποτα, όμως, απ’ όλα αυτά δεν θα είχε την παραμικρή σημασία, αν το πρόγραμμα του δεν συνοδευόταν με παραστάσεις υψηλού ρεπερτορίου.
Το ανακαινισμένο θέατρο εγκαινίασε το έμμετρο αριστούργημα της Κρητικής Αναγέννησης, ο ‘Ερωτόκριτος’ του Βιτσέντζου Κορνάρου. Τη σκηνοθεσία του έργου ανέλαβε ο Στάθης Λιβαθινός έχοντας ως συνοδεία ένα ικανότατο επιτελείο ηθοποιών. Η σύμπραξη και το ανέβασμα αυτό τοποθετούσε και επί το έργον τον πήχη ιδιαίτερα ψηλά. Επιπλέον, την παιδική σκηνή εγκαινίασε με μουσικοχορευτικό τρόπο, ένα παραμύθι των αδελφών Γκριμ, ‘Οι τρεις βασιλοπούλες που λιώναν τα γοβάκια τους’ διασκευασμένο από τον Στρατή Πασχάλη και σε σκηνοθεσία της Σοφίας Σπυράτου. Και οι δύο παραστάσεις στέφθηκαν με μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία πραγματοποιώντας ιδανική επανεκκίνηση για το αναγεννημένο θέατρο. Σημαντική επιτυχία σημείωσαν και οι υπόλοιπες παραστάσεις της εναρκτήριας σεζόν (2011 – 2012): η επανάληψη του εμβληματικού μυθιστορήματος ‘Ο Ηλίθιος’ σε σκηνοθεσία και πάλι του Στάθη Λιβαθινού, το μουσικό παραμύθι ‘Ο Πέτρος και ο Λύκος’ με τον Διονύση Σαββόπουλο και η μουσική παράσταση ‘Αμάν Αμήν’ του Σταύρου Ξαρχάκου.
Η παράσταση όμως, που ξεπέρασε κάθε προσδοκία, χαρακτηρίστηκε ‘κοινωνικό φαινόμενο’ και άφησε το δικό της καλλιτεχνικό αποτύπωμα είναι το περίφημο το ‘Μεγάλο μας Τσίρκο’ του Ιάκωβου Καμπανέλη σε σκηνοθεσία του Σωτήρη Χατζάκη και μουσική Σταύρου Ξαρχάκου. Συμπαραγωγή του ΚΒΘΕ και του Ακροπόλ πραγματοποίησε μια τεράστια καλοκαιρινή περιοδεία με 40 και πλέον σταθμούς, όπου την παρακολούθησαν περισσότεροι από 100.000 θεατές. Η επανάληψη του στο θέατρο Ακροπόλ, τον Οκτώβριο του 2012, εκτός από επιτυχημένη ήταν και ιδιαίτερα συγκινητική και αυτό γιατί το σημαντικό αυτό κοινωνικοπολιτικό έργο που διατρέχει με μουσικό και σατιρικό τρόπο την ελληνική ιστορία είχε ξανανέβει στο θέατρο Ακροπόλ μετά την πτώση της δικτατορίας.
Η αισιοδοξία που γέννησε και τα θετικά μηνύματα που έστειλε μια εξαιρετικά αποδοτική, πρώτη χρονιά, επισκιάστηκε όμως από την αλαζονεία που επέδειξε ο ίδιος ο Κιρκινέζος στις επόμενες δύο σεζόν. Η απαιτητική οργάνωση δύο διαφορετικών σκηνών και η επιβαρυμένη διαχείριση ενός ιστορικού ονόματος που επιχειρούσε να επαναπροσδιοριστεί μέσα από ένα πολυσυλλεκτικό πρόγραμμα εν καιρώ κρίσης, φάνηκε πως, δεν ήταν αρκετά για τον επίμονο και τολμηρό επιχειρηματία. Το βεβιασμένο επιχειρηματικό άνοιγμα και σε άλλες θεατρικές σκηνές (Βασιλάκου, Ροές) με ένα πιο σύγχρονο ρεπερτόριο μπορεί ως ένα βαθμό να απέδωσε γόνιμους καρπούς ξεκίνησε, όμως, πρόωρα τι συζητήσεις για το αν το άνοιγμα που επιχείρησε ο Κιρκινέζος ήταν και ανταποδοτικό. Ο Κιρκινέζος μπορεί να ισχυριζόταν πριν τα εγκαίνια του Ακροπόλ, πως δεν ήθελε ο δικός του οργανισμός να ακολουθήσει το εξωφρενικό τιμολογιακό παράδειγμα του Παλλάς ξεχνούσε όμως, ν’ αναφέρει, πως πίσω από το εντυπωσιακό αυτό θέατρο κρυβόταν η Ελληνική Θεαμάτων, η μεγαλύτερη εταιρεία θεατρικών παραγωγών που είχε υπό την εποπτεία της, 9 θεατρικές σκηνές. Δε θα μπορούσε ένας νέος και φιλόδοξος επιχειρηματίας σαν τον Κιρκινέζο, που μπήκε τόσο δυναμικά και αποφασιστικά στον χώρο, να μην εποφθαλμιά την επιτυχία και το παράδειγμα ενός άλλου ανταγωνιστικού ομίλου, ακόμη κι αν κάτι τέτοιο, περνούσε μέσα από ένα φιλολαϊκό και πιο ποιοτικό φιλτράρισμα. Ιδίως, όταν, ένας ολοένα και πιο πετσοκομμένος, πενιχρός, κρατικός προϋπολογισμός έδινε τη δυνατότητα σε επίδοξους επιχειρηματίες και παραγωγούς, να διεκδικήσουν οικονομικό μερίδιο από μια υποσχόμενη θεατρική αγορά που μεσούσης της οικονομικής κρίσης έβλεπε γεμάτες αρκετές από τις ιστορικές της, θεατρικές σκηνές.
Τη θεατρική σεζόν, 2012 – 2013, το ανέβασμα του μπρεχτικού και σπανίως ανεβασμένου στην Ελλάδα, ‘Η Αγία Ιωάννα των Σφαγείων’, από τον Νίκο Μαστοράκη, σημείωσε σχετική επιτυχία, μονοπωλώντας σε ικανοποιητικό βαθμό το ενδιαφέρον του θεατρόφιλου κοινού. Το ίδιο θα συνέβαινε λίγους μήνες αργότερα και με τον σατιρικό ‘Επιθεωρητή’ του Νικολάι Γκόγκολ σε ανέβασμα του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου. Με αυτό τον τρόπο, άλλοι δύο, ικανοί και καταξιωμένοι σκηνοθέτες, όπως και μια πλειάδα γνωστών συντελεστών, εξαργύρωναν τη συνεργασία και την εμπορική τους αξία με τον σημαντικό αυτό, θεατρικό οργανισμό. Την αμέσως επόμενη σεζόν, όμως, 2013 – 2014, μια πολλά υποσχόμενη, θεατρική διασκευή της ομώνυμης, αλμοδοβαρικής, κινηματογραφικής επιτυχίας, ‘Όλα για την μητέρα μου’, από τον Πέτρο Ζούλια δεν θα είχε τελικώς την προσδοκώμενη αποδοχή. Το πρόωρο κατέβασμα της παράστασης λόγω προσωπικού κωλύματος μιας εκ των πρωταγωνιστριών (Κατερίνα Λέχου) σχολιάστηκε ποικιλοτρόπως. Πολλοί ήταν αυτοί (κάποιοι κακοήθεις και άλλοι πιο ειλικρινείς) που έκαναν λόγο, πως η παράσταση κατέβηκε γιατί δεν είχε καθόλου καλή εισπρακτική πορεία.
Παράλληλα, το προγραμματισμένο, μεταμεσονύκτιο ανέβασμα της περίφημης παρωδίας τρόμου, ‘Φρανκενστάιν Τζούνιορ’ του Μελ Μπρούκς, από τον Γρηγόρη Καραντινάκη με τον Μάκη Παπαδημητρίου θα ματαιωνόταν για αδιευκρίνιστους λόγους (είχε ανακοινωθεί και για την προηγούμενη σεζόν με τα ίδια αποτελέσματα). Τα προσχήματα θα έσωζε το κλασικό ρεπερτόριο και η μεταφορά ενός σαιξπηρικού έργου από τα ασφαλή χέρια του Σπύρου Α. Ευαγγελάτου. Ο Έμπορος της Βενετίας’ με τον σπουδαίο Νικήτα Τσακίρογλου στον ρόλο του Εβραίου τοκογλύφου Σάιλοκ, μπορεί να παιζόταν σε εναλλασσόμενο ρεπερτόριο με το ‘Όλα για την μητέρα μου’ εντούτοις κατάφερε να γεμίσει το Ακροπόλ και να ολοκληρώσει τις παραστάσεις του χωρίς αρνητικά απρόοπτα. Η χειμερινή σεζόν, όμως, θα ολοκληρωνόταν με ένα ελαφρύ μούδιασμα και έναν βαθύ σκεπτικισμό για τις πραγματικές δυνατότητες και τις μελλοντικές προσδοκίες που θα μπορούσε να έχει κανείς από τον θεατρικό οργανισμό. Και η επίκαιρη παράσταση Άγριος Σπόρος’ του Γιάννη Τσιρού από τον Λιθουανό Τσέζαρις Γκραουζίνις, λίγο πριν το καλοκαιρινό κλείσιμο του θεάτρου, την Άνοιξη του 2014, μόνο σαν περιττή και ασύμφορη παρένθεση θα μπορούσε να ειδωθεί ή σαν προφητική αλληγορία.
Στις 7 Σεπτεμβρίου του 2014, ο θεατρικός οργανισμός Ακροπόλ θα ανακοίνωνε με λύπη πως ματαιώνονται οι εναπομείνασες, αθηναϊκές παραστάσεις (της καλοκαιρινής περιοδείας) της παραγωγής ‘Θεσμοφοριάζουσες’. Σύμφωνα με το δελτίο που εξέδωσε ο φορέας, η χαμηλή προσέλευση του κόσμου προκάλεσε σημαντική οικονομική ζημιά με αποτέλεσμα να μην μπορούν να ολοκληρωθούν οι ‘Θεσμοφοριάζουσες’ με βάση τον αρχικό προγραμματισμό. Στη λιτή ανακοίνωση που συνόδευε την ματαίωση δεν παραλειπόταν να ειπωθεί πως όλες οι συμβατικές υποχρεώσεις της Ακροπόλ Α.Ε. προς τους συνεργάτες και συντελεστές της παράστασης επρόκειτο να ικανοποιηθούν στο ακέραιο τους. Η έκτακτη αυτή, κεκαλυμμένη ανακοίνωση, εκδόθηκε λίγες μόλις ώρες, πριν το επικείμενο ανέβασμα στη Νίκαια και αυτό που αποσιωπήθηκε επιδεικτικά είναι πως προηγουμένως, ένας από τους συντελεστές της παράστασης, ο μουσικοσυνθέτης Διονύσης Τσακνής, κατέφυγε στις εισαγγελικές αρχές προκειμένου να απαγορεύσουν οι αστυνομικοί να παιχτεί η παράσταση στην περιοχή αυτή.
Μ’ αυτό τον τρόπο, ο γνωστός μουσικοσυνθέτης, κατήγγειλε τη σύμβαση του με τον Φάνη Κιρκινέζο και προχώρησε σε απαγόρευση χρήσης της μουσικής που είχε δημιουργήσει για τις ανάγκες της παράστασης, επειδή όπως ισχυριζόταν αθετήθηκαν όλες οι συμφωνηθέντες υποχρεώσεις από τον γνωστό επιχειρηματία. Ταυτόχρονα, ανέφερε πως δεν τηρήθηκαν οι συμβάσεις και άλλων συντελεστών (ηθοποιών και τεχνικών) και προμήνυσε πως κάποιοι ηθοποιοί της εν λόγω παράστασης με προεξέχοντα τον σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή των ‘Θεσμοφοριάζουσων’, Γιώργο Κιμούλη, έχουν κινηθεί με ανάλογο τρόπο. Ο τελευταίος, που είχε ξανασυνεργαστεί με τον Κιρκινέζο ένα χρόνο πριν πρωταγωνιστώντας στη ‘Μήδεια’, θα δήλωνε θλίψη για την ανακοίνωση που εξέδωσε ο οργανισμός Ακροπόλ και τη λανθασμένη διατύπωση – διαπίστωση αυτής, πως η παράσταση ματαιώθηκε λόγω μικρής προσέλευσης. Επιπρόσθετα, στην κοινοποίηση της επιστολής του Διονύση Τσακνή στον προσωπικό του, διαδικτυακό λογαριασμό, ο Κιμούλης θα προσέθετε την δηκτική και εύγλωττη επικεφαλίδα, ”Κινδυνεύουν οι ‘Θεσμοφοριάζουσες’ ή αντίδραση για την υπεράσπιση της αξιοπρέπειας και του αυτοσεβασμού μας”. Για την ιστορία, 16.000 θεατές σε 37 παραστάσεις σε όλη την Ελλάδα, θεωρείται ένας εξαιρετικά επιτυχής απολογισμός άλλο αν δεν ήταν αρκετός για να αποπληρώσει τις εργασιακές οφειλές.
Επιπρόσθετα, εντύπωση προκάλεσε, η επιστολή διαμαρτυρίας (κραυγή αξιοπρέπειας) των ηθοποιών που υποδυόντουσαν τα μέλη του χορού στην παράσταση και η γνωστοποίηση πως είχαν στείλει εξώδικη διαμαρτυρία από την 1η Σεπτεμβρίου. Οι ηθοποιοί μίλησαν για τις τραγικές συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάστηκαν κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιοδείας, και για τη συστηματική προσπάθεια, υποτίμησης – φίμωσης που επιχειρείται, ώστε να φανεί πως η ματαίωση οφείλεται και εξαντλείται, στην προσωπική σύγκρουση που δημιουργήθηκε ανάμεσα στον Φάνη Κιρκινέζο και στους Γιώργο Κιμούλη – Διονύση Τσακνή. Η επιστολή θα έκλεινε με την εξής θλιβερή υπενθύμιση, ”..Οι συνθήκες που ζούμε σ’ αυτήν τη χώρα είναι γνωστές σε όλους τους χώρους εργασίας (ανυπαρξία συλλογικών συμβάσεων, ανυπαρξία προστασίας των εργαζομένων και αμοιβές ανάλογα με τη διάθεση του κάθε εργοδότη). Το γεγονός ότι στο χώρο του θεάτρου το ποσοστό εύρεσης εργασίας είναι πάρα πολύ μικρό είναι κι αυτό γνωστό. Δεν “κομίζουμε γλαύκας εις Αθήνας”! Η ανασφάλεια που νιώθουμε καθώς και η αγωνία για μια αξιοπρεπή ζωή είναι φανερή. Αλλά, από το να εργαζόμαστε με αμοιβές εξευτελιστικές έως το να ζούμε εξευτελιστικά, επειδή σιωπούμε, απέχει! Για την αξιοπρέπειά μας και τον αυτοσεβασμό μας, ρε γαμώτο!”
Το αιφνίδιο κατέβασμα του μιούζικαλ ‘Annie’, λίγους μήνες μετά, ήρθε για να επιβεβαιώσει την οικονομική δυσπραγία του θεατρικού οργανισμού να αποπληρώσει τα δεδουλευμένα και να εκπληρώσει, τα όποια, συμφωνηθέντα. Στη δεύτερη της σεζόν, η ‘Annie’, κατά γενική ομολογία δεν κινήθηκε καθόλου καλά εισπρακτικά και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να ρίξει αυλαία πριν από τον προκαθορισμένο της χρόνο. Αυτό που φαινόταν πλέον καθαρά, όμως, είναι πως μετά από τρεις ιδιαίτερα επιτυχημένες σεζόν το θέατρο Ακροπόλ αδυνατούσε να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων που εξ αρχής, το ίδιο είχε θέσει. Σε τέτοιο βαθμό, ώστε όχι μόνο, δεν μπορούσε να εξασφαλίσει πως οι παραστάσεις θα ολοκληρωθούν αλλά και πως οι εργαζόμενοι θα πληρωθούν στην ώρα τους. Το δημιουργικό ρίσκο μετατρεπόταν σε αγώνα επιβίωσης και με τις μονομερείς ενέργειες των εναγόμενων πλευρών (αγωγές, δυσφήμηση, αδυναμία πληρωμών, αθέτηση συμβάσεων, πρόωρες αυλαίες) λαβωνόταν η αξιοπιστία του οργανισμού και όλα όσα σπουδαία και μεγαλεπήβολα είχε υποσχεθεί το 2011 ένας υπεραισιόδοξος και χειμαρρώδης Κιρκινέζος.
Μπορεί να δεσμεύτηκε για ένα θέατρο προσαρμοσμένο στις οικονομικές απαιτήσεις της σύγχρονης εποχής, χωρίς περιττή πολυτέλεια, αλλά και χωρίς εκπτώσεις στην ποιότητα των έργων, εντούτοις στήριξε τη θεωρία αυτή σε μια τιμολογιακή πολιτική που ήταν οικονομική χάρη στις μειωμένες απολαβές και τις ευέλικτες συμβάσεις των καλλιτεχνών. Και αυτό σε συνδυασμό με τα γεμάτα έπαρση επιχειρηματικά ανοίγματα και την οριακή εισπρακτική επιτυχία κάποιων παραστάσεων δεν κατάφερε να έχει το προσδοκώμενο αποτέλεσμα ή την προαπαιτούμενη δικλείδα ασφαλείας για τη βιωσιμότητα της νεοσύστατης ΑΕ. Τ’ ότι στις 17 του Φλεβάρη, το θέατρο έκλεισε με λουκέτο εν μια νυκτί και χωρίς να ειδοποιηθεί κανένας από τους συντελεστές από την πλευρά της παραγωγής, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, ο δημιουργός της παιδικής παράστασης ‘Ψαρόσουπα’ που προβαλλόταν εκεί, όχι μόνο δεν προκαλεί καμία εντύπωση, αλλά δείχνει το αδιέξοδο στο οποίο η επιχείρηση είχε επέλθει. Μόνο που αυτή τη φορά, η αυλαία έπεσε από τους ιδιοκτήτες και ενοικιαστές του χώρου, που προσδοκούν με αυτό τον ασφυκτικό τρόπο να εισπράξουν τα χρωστούμενα ενοίκια από τον Φάνη Κιρκινέζο. Δεν θα μπορούσε να είναι πιο υποτιμητικός ο τρόπος με τον οποίο έκλεισε το ιστορικό αυτό θέατρο και πιο άδοξη η προσπάθεια ενός επιχειρηματία ο οποίος μπορεί να τόλμησε, στο τέλος, όμως, πνίγηκε κάτω από το βάρος της υπέρμετρης και ασυγκράτητης αλαζονείας του.
