Αγαπητη Ελενα
Βρισκόμαστε στη Σοβιετική Ένωση, στις αρχές της δεκαετίας του 80′, λίγο πριν το τέλος της σοσιαλιστικής ουτοπίας. Σε λίγο, στο εσωτερικό ενός τυποποιημένου και μικρού διαμερίσματος, η επιμελώς τακτοποιημένη ζωή της δασκάλας, Ελένα, θα διακοπεί από την αιφνίδια επίσκεψη 4 μαθητών της.
Η Ελένα δεν θα κρύψει τον αρχικό της ενθουσιασμό, μα και την απορία για τον σκοπό αυτής της επίσκεψης. Οι μαθητές, με τη σειρά τους, δεν θα διστάσουν να χρησιμοποιήσουν τα γενέθλια της δασκάλας τους για να δικαιολογήσουν την παρουσία τους αυτή. Η καλόκαρδη και ευγενική Ελένα θα τους υποδεχθεί εγκάρδια και θα επιχειρήσει να τους ευχαριστήσει, προσφέροντάς τους τσάι και κέικ. Θα τους κάνει να νιώσουν άνετα, μες στο φτωχικό της σπιτικό, αδυνατώντας να αντιληφθεί μες στην ηθική της θαμπάδα, τα πονηρά κίνητρα, τον φαινομενικά, μόνο, αθώων και ήσυχων, νεανικών ψυχών.
Οι μαθητές, δεν θα αργήσουν να εκμεταλλευθούν την ευγένεια και την καλοσύνη της δασκάλας τους: θα οικειοποιηθούν αμέσως τον χώρο της και θα συμπεριφερθούν λες και βρίσκονται στο δικό τους σπιτικό, θα της προσφέρουν το δώρο της, ένα σετ κρυστάλλινων ποτηριών τα οποία η ηθική της, αρχικά, θα διστάσει να αποδεχθεί, θα την κεράσουν σαμπάνια σαν να πρόκειται για το πιο απαγορευμένο πράγμα και η ηθική της για λίγο θα καμφθεί, θα της χαρίσουν ένα βαλς και εκείνη θα αναπολήσει για μια στιγμή τα νεανικά της χρόνια, μα πρωτίστως, μέσα από όλα αυτά, τα μικρά και τόσο ασήμαντα γεγονότα, θα νιώσει ξανά ανθρώπινη ζεστασιά.
Λίγο μετά, οι μαθητές, θα αποκαλύψουν τον πραγματικό σκοπό της παρουσίας τους. Επιχειρηματολογώντας επαρκώς, ο καθένας από τη δική του σκοπιά, θα ζητήσουν από την Ελένα να τους δώσει ένα κλειδί που έχει στην κατοχή της. Με το κλειδί αυτό θα έχουν πρόσβαση στα γραπτά των εξετάσεων τους. Θέλουν να τα αντικαταστήσουν με διορθωμένα, προκειμένου να εξασφαλίσουν πως τίποτα δεν θα σταθεί εμπόδιο στις προσωπικές φιλοδοξίες του καθενός.
Η Ελένα θα πικραθεί από αυτό που θα της ζητήσουν ενώ θα αισθανθεί και εξαπατημένη. Θα αρνηθεί να τους το δώσει και θα απαιτήσει να αποχωρήσουν. Αυτοί θα επιμείνουν και εκείνη θα επιχειρήσει να τους εκλογικεύσει. Μέσα από μια εξοντωτική διαδικασία, η ακλόνητη ηθική της Ελένα θα δοκιμαστεί , η πίστη της στην καλοσύνη των νέων θα διαψευστεί ενώ και οι ψυχές των μαθητών της, θα δηλητηριαστούν ανεπανόρθωτα, από τη δοκιμασία στην οποία όχι μόνο θα την υποβάλλουν αλλά θα συμμετάσχουν και αυτοί.
Η διακεκριμένη σκηνοθέτιδα, Ελένη Σκότη, επαναλαμβάνει μετά από 14 χρόνια τη μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία, της ομάδας Νάμα (εκ των ιδρυτών της η ίδια), στο θέατρο Επί Κολωνώ. Σκηνοθετεί με το γνώριμο της ύφος, ένα ψυχολογικό δράμα δωματίου, με πλείστες πολιτικοκοινωνικές αναφορές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις. Με ρεαλιστικό τρόπο, αποδίδει τις πτυχές όλων των χαρακτήρων, αξιοποιώντας ικανοποιητικά, τόσο την εξαιρετική διασκευή που επιφύλαξαν στο μυθιστόρημα της Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια, η Βικτώρια και Ειρήνη Χαραλαμπίδου, όσο και τις δυνατότητες ενός ικανού επιτελείου ηθοποιών.
Στον πρωταγωνιστικό ρόλο, διατηρεί την επιτυχώς δοκιμασμένη και στο παρελθόν, Αριέττα Μουτούση. Η τελευταία, προσδίδει στο ρόλο, όλη την απαιτούμενη ευγένεια, πραότητα μα και αυστηρότητα που η ηθική της Ελένα υπαγορεύει. Μια ηθική, που την έχει προστατέψει, τεχνηέντως, από τις προκλήσεις και τις ακολασίες στις οποίες ενέδωσαν οι περισσότεροι συνομήλικοι της εποχής της. Μοναδικό τίμημα της επιλογής αυτής, η μοναξιά. Η Μουτούση θα αντιδράσει σοφά και μετρημένα στην εισβολή που θα δεχθεί η ηρωίδα της. Θα υψώσει ανάστημα και φωνή μόνο όταν η ηρωίδα της φθάσει στα άκρα της ψυχικής της αντοχής.
Στους υπόλοιπους ρόλους, θα δούμε μια πολλά υποσχόμενη, νέα γενιά ηθοποιών. Τον Γιάννη Λεάκο στον πρωταγωνιστικό ρόλο του μοχθηρού Βαλόντια. Ο Βαλόντια, φύση διαβολική, είναι αυτός που κινεί τα νήματα, θα φθάσει στα άκρα προκειμένου να ικανοποιηθεί το πάθος του για εξουσία. Ο Λεάκος, στον αβανταδόρικο ρόλο του Βαλόντια, χαρίζει μερικές, πραγματικά αξιομνημόνευτες στιγμές ίντριγκας και δολοπλοκίας. Οι μηχανορραφίες του θα επηρεάσουν καταλυτικά κάθε άλλο χαρακτήρα της παράστασης.
Στο ρόλο του σκεπτόμενου μηδενιστή Πάβελ, ο Δημήτρης Σαμόλης. Ο Σαμόλης, διαθέτει την ορμή και την ένταση ενός απογοητευμένου, από τον κόσμο των ενηλίκων, νεαρού, μα και την αδυναμία να αναλάβει πρωτοβουλία προκειμένου να δραπετεύσει από την παθητική του στάση. Ο Χρήστος Κοντογεώργης αναλαμβάνει τον ρόλο του υπερδραστήριου και εξωστρεφή Βίτια. Ο Κοντογεώργης, σχεδόν κλέβει την παράσταση από τους πιο ”εκλεπτυσμένους” συμπρωταγωνιστές του, διαθέτει τη ζωντάνια, το χιούμορ και την αφέλεια που απαιτεί, ο εύκολα χειραγωγούμενος του χαρακτήρας. Στις στιγμές τις μέθης είναι ανεπιτήδευτος και απολαυστικός.
Και τέλος, την τετράδα συμπληρώνει, η Ηρώ Πεκτέση, στο ρόλο της συμφεροντολόγας και όμορφης Λιάλιας. Η Πεκτέση, δίνει χρώμα στη Λιάλια και σε δυο σκηνές προσδίδει μεγαλύτερο βάθος από όσο μπορεί να αντέξει ο κοριτσίστικος και κενός τρόπος που σκέφτεται ο χαρακτήρα της. Χωρίς να ξεχωρίζει είναι συμπαθητική η ερμηνεία της. Ενώ η παρουσία του χαρακτήρας της θα είναι καθοριστική για την έκβαση της ιστορίας.
Ο σκηνογράφος, Γιώργος Χατζηνικολάου, έχει αποδώσει πιστά, με όλες τις απαραίτητες για την εποχή, λεπτομέρειες, τους βασικούς χώρους (σαλόνι, κουζίνα, μπαλκόνι) που θα εκτυλιχτεί η ιστορία. Ταυτόχρονα, αποδίδεται, η αναγκαία αίσθηση του μεγέθους, του μικρού αυτού διαμερίσματος προκειμένου να εγκλωβίσει όχι μόνο τους ηθοποιούς – χαρακτήρες αλλά και τους ίδιους τους θεατές. Λίγη αφαιρετικότητα ή προσπάθεια ένταξης του σε ένα πιο αχρονικό περιβάλλον, δεν θα ήταν αποτυχημένη.
Η Σκότη, γνωρίζει πως να εντάσσει λειτουργικά τους φωτισμούς στη δράση και να δημιουργεί ατμόσφαιρα. Στη συγκεκριμένη, όμως, παράσταση οι φωτισμοί του Αντώνη Παναγιωτόπουλου, δεν αξιοποιήθηκαν ικανοποιητικά. Ο τρόπος που παγώνει τη δράση ή επιλέγει να την αναδείξει, είναι τόσο αυτονόητος που καταντάει επιτηδευμένος και περιττός. Σε κάθε περίπτωση, δεν έχουμε τους υπνωτιστικούς και εξόχως λειτουργικούς, φωτισμούς του Ν. Βλασόπουλου στη ”La Chunga”, ούτε και την εξαιρετική εγκατάσταση του Γ. Χατζηνικολάου, που την είχε φωτίσει με αξιομνημόνευτο τρόπο, ο Σ. Μπιρμπίλης στο ”Κίεβο”.
Παρά τις όποιες ατέλειες, η παράσταση βρίσκεται σε πολύ υψηλά επίπεδα και αξίζει κανείς να την απολαύσει. Όπως επισημάνθηκε και παραπάνω, αυτό οφείλεται τόσο στους ηθοποιούς της και στην καθοδήγηση που τους επιφύλαξε η πολύπειρη Ελένη Σκότη όσο και στη ίδια την ιστορία της Λουντμίλα Ραζουμόβσκαγια, που έχει διασκευαστεί με σφρίγος και ρυθμό.
Μολονότι, το έργο γράφτηκε, πριν από περίπου 30 χρόνια, ο βασικός κορμός της ιστορίας παραμένει εξαιρετικά επίκαιρος μιας και βρισκόμαστε σε μια νέα ρήξη, ανάμεσα στην παλιά και τη νέα γενιά. Σε μια νέα και ενδεχομένως, πιο οδυνηρή, διάψευση και αθέτηση, ονείρων και υποσχέσεων. Η παράσταση, δεν εκφράζει μόνο τη δυσαρέσκεια και την αποστροφή της συγγραφέως για όλα τα δεινά που προκάλεσε η προηγούμενη γενιά, ταυτόχρονα, επιδεικνύει το απαιτούμενο θάρρος και τη διορατικότητα για να εκφράσει τον προβληματισμό της, για όλα όσα χειρότερα έπονται από την επόμενη γενιά, από κάθε επόμενη γενιά.
Και αυτό το τελευταίο είναι και το πιο ανησυχητικό. Η άτακτη και μη στοχευμένη αντίδραση της νεότερης γενιάς, ο αφορισμός της προς κάθε τι παλαιότερο, η επιπόλαιη γνώση, η αυταρέσκεια και ο επιδεικτικός αυτοθαυμασμός, μπορεί να οδηγήσει σε ακόμη πιο χειραγωγημένους, διεφθαρμένους και ανήθικους πολίτες. Γι’ αυτό στη μάχη αυτή, η Λουντμίλα εύστοχα τοποθετεί, τον χαρακτήρα της Ελένα, ένα πλάσμα με χριστιανική, πεπερασμένη ηθική, που δεν έχει ακόμη διαφθαρεί για να υλοποιήσει κάποιο υπερβολικά φιλόδοξο και ματαιόδοξο στόχο.
Σ’ ένα κόσμο που καταρρέει διαρκώς, η νέα γενιά, έχοντας χάσει από καιρό την πίστης της θα διαφθαρεί, για να διδαχθεί λίγο αργότερα από τις αποτρόπαιες πράξεις της. Αλλά και η Ελένα θα διδαχθεί. Θα μάθει πως η αδράνεια και η επιλογή της να σωπάσει και να απομονωθεί, τόσο καιρό, δεν σήμαινε πως είναι άμοιρη των ευθυνών. Σαν άλλη Αντιγόνη η Ελένα θα επιδείξει πυγμή, θα αψηφήσει τους κανόνες και θα λυτρωθεί.
