Γινε Μερος Της Λυσης

Ο βίαιος εκτοπισμός τεράστιων πληθυσμιακών ομάδων είναι ένα παγκόσμιο, πολυσύνθετο φαινόμενο, το οποίο, τόσο για λόγους οικονομικούς (παντελής έλλειψη μέσων και πόρων), κοινωνικούς (καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων) και πολιτικούς (εμφύλιοι σπαραγμοί) όσο και για περιβαλλοντολογικούς (υπερθέρμανση του πλανήτη), ουδέποτε σταμάτησε να απασχολεί την ανθρωπότητα. Αναπόφευκτα, τα εκάστοτε, αναπτυγμένα, προνομιούχα και προστατευμένα κρατίδια αυτής, γινόντουσαν αποδέκτες τούτων των μετακινήσεων. Σε ουκ ολίγες περιπτώσεις, πάντως, ο τρόπος με τον οποίο αντιμετώπιζαν τους ταλαιπωρημένους πληθυσμούς, δεν ήταν ο πιο θερμός και ενδεδειγμένος. Ο φόβος για τον άλλον, η αρνητική προδιάθεση, η αναταραχή της καθημερινότητας, η οργανωτική αρρυθμία, πυροδότησαν τα πιο ξενοφοβικά γνωρίσματα. Μελανή παρακαταθήκη αυτής της απάνθρωπης κατάστασης αποτελούν και τα περίκλειστα – περιχαρακωμένα σύνορα των ευρωπαϊκών χωρών, καθώς, και η οφθαλμοφανής παράβαση της Σύμβασης της Γενεύης (1951). Ανυπολόγιστος αριθμός προσφύγων, ανθρώπων που προέρχονται από εμπόλεμες και επικίνδυνες περιοχές, όπως είναι η Συρία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, αλλά και η Λιβύη, η Σομαλία, το Σουδάν ή η Νιγηρία, ρίσκαραν τους βίους τους ενδίδοντας σε κυκλώματα παράνομης διακίνησης, μόνο και μόνο, για να συναντήσουν ανυψωμένους τοίχους, σιδερένια φράγματα και αστυνομικές δυνάμεις στα πιο κομβικά σημεία (περάσματα). Κάποιοι θαλασσοπνίχτηκαν, άλλοι εγκλωβίστηκαν σε χώρες διέλευσης (Ελλάδα, Τουρκία), ενώ ορισμένοι πρόλαβαν να βρεθούν σε κάποιες από τις επιθυμητές, προσποιητές χώρες (Βόρεια ή Κεντρική Ευρώπη), πριν κλείσουν τα σύνορα.

Η επιθυμία να τερματιστούν οι πολεμικές συγκρούσεις, να υπάρξει ισομερής καταμερισμός των αγαθών και να παραχωρηθούν θεμελιώδη δικαιώματα, δεν θα μπορούσε να είναι πιο δυνατή και επιτακτική, η κυνική πραγματικότητα που διέπει τα (γεωπολιτικά) συμφέροντα των κυρίαρχων δυνάμεων, όμως, πιστοποιεί πως κάτι τέτοιο βρίσκεται μακριά (στη σφαίρα της ουτοπίας) από το να καταστεί επιτευκτό. Τα κύματα των μεταναστεύσεων, όχι μόνο δεν ελαττώνονται, τουναντίον, εκτιμάται πως θα προσαυξηθούν. Αν κάποιος συνυπολογίσει σε όσους αναμένονται, όσους έχουν κατορθώσει με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να διαβούν τα σύνορα και να βρεθούν σε οποιοδήποτε ευρωπαϊκό έδαφος, αναλογίζεται το μέγεθος της (ατομικής και κοινωνικής) ευθύνης. Σε μια συγκυρία τόσο εύθραυστη και κρίσιμη όσο είναι αυτή που συναπαντάται στις μέρες μας, η παρουσία των ανεξάρτητων δομών, των δικτύων αλληλεγγύης και των μη κυβερνητικών – κερδοσκοπικών οργανώσεων είναι απαραίτητη για την ικανοποίηση των στοιχειωδών απαιτήσεων – την εξασφάλιση των συνθηκών διαβίωσης.

Στη χώρα μας, ανάμεσα στις πολυάριθμες και με βεβαιότητα περισσότερο αναγνωρισμένες, ανθρωπιστικές ενώσεις (‘Γιατροί Χωρίς Σύνορα‘), (αυτο)οργανωμένες δομές (‘NoBorders‘) αντιρατσιστικές κινήσεις (‘Απελάστε τον Ρατσισμό‘) και μεταναστευτικές συλλογικότητες (‘Στέκι Μεταναστών‘), που δραστηριοποιούνται με αποφασιστικό, αποτελεσματικό τρόπο, βοηθώντας καθημερινώς, χιλιάδες μετανάστες – πρόσφυγες, δεν λείπουν και οι επιμέρους προσπάθειες μικρότερων, ανεξάρτητων υποομάδων. Άτυπες και αχαρτογράφητες ομάδες, όπως εκείνη που συστάθηκε πρόσφατα από κάθε λογής ευαισθητοποιημένους καλλιτέχνες (κινηματογραφιστές ή τεχνικούς) και κύριο μέλημα έχουν να αναδείξουν την προβληματική κατάσταση, χρησιμοποιώντας κάθε διαθέσιμο, επικοινωνιακό μέσο. Στα πλαίσια αυτής της συλλογικής πρωτοβουλίας δημιουργήθηκε και η ιστοσελίδα, ‘Part of the Solution‘, η οποία, εκτός από μια περιληπτική, αλλά διαφωτιστική, θεματική εισήγηση στους βασικούς λόγους που οδηγούν στη μετανάστευση (η οικονομία, το περιβάλλον, ο πόλεμος), αποδεικνύει πως οι στόχοι της δεν περιορίζονται στην απλή ενημέρωση. Η προσπάθειά τους, βέβαια, για να αποκαταστήσουν την πραγματική εικόνα και να προστατέψουν την αντικειμενική αλήθεια από τη συστηματική υποτίμηση και την ωφελιμιστική διαστρέβλωση που επιχειρείται είναι από μόνη της αξιέπαινη και πάντοτε καλόδεχτη. Χωρίς καμία (υλικοτεχνική και οικονομική) υποστήριξη από την πολιτεία και λοιπές (αυτόνομες ή μη) οργανώσεις, οι άνθρωποι αυτοί συνέλεξαν το απαραίτητο, γενικό πληροφοριακό υλικό (μπορεί να είναι περιορισμένο είναι όμως ενδεικτικό, ενώ συνάμα, διαθέτει και πολύ αξιόλογες πηγές), έστησαν μια ιστοσελίδα (χρηστική και ευπαρουσίαστη) και τώρα τρέχουν μια πολύπλευρη, διαδικτυακή καμπάνια.

Μια συντονισμένη δράση, η οποία, από τη μια παρουσιάζει έναν κατατοπιστικό, απολύτως ενημερωμένο κατάλογο με ορισμένους από τους πιο σημαντικούς, κοινωνικούς φορείς (σε εθνικό ή και ευρωπαϊκό επίπεδο) και από την άλλη δίνει τη δυνατότητα μέσω της διεθνούς, crowd funding πλατφόρμας, INDIEGOGO, για να συνδράμει οικονομικώς, οποιοσδήποτε το επιθυμεί. Οι έκτακτες περιστάσεις επιτάσσουν δραστηριότητες, που μπορούν να στηρίξουν έμπρακτα τους μετανάστες – πρόσφυγες και η συγκέντρωση ενός ακόμη χρηματικού ποσού, μόνο πλεονασμός δεν θα πρέπει να θεωρείται, τη στιγμή που οι απαιτήσεις είναι τεράστιες και η πολιτεία αδυνατεί να ανταπεξέλθει. Όταν δε τούτο είναι απόρροια της γενναιόδωρης αυτενέργειας ενός συνόλου, μη εφησυχασμένων, δημιουργικών, καθημερινών ανθρώπων, που προτάσσει τον ανθρώπινο παράγοντα, δίχως καμία έκπτωση και φυλετικό διαχωρισμό, τότε προκαλεί τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να εκπληρώσει τους αρχικούς της στόχους.

Για να προωθήσουν – κοινωνήσουν ακόμη καλύτερα, την εκστρατεία τους, επιστράτευσαν την ευκολία, την αμεσότητα και τη μεταδοτική δύναμη του κινηματογραφικού μέσου. Τρεις αρκετά υποσχόμενοι Έλληνες σκηνοθέτες ανέλαβαν να σκηνοθετήσουν ισάριθμες ταινίες. Μικρού μήκους δημιουργίες, που τις χαρακτηρίζει, η απερίφραστη οικουμενική διατύπωση και η από κοινού αισθητική προσέγγιση. Ο Θανάσης Τότσικας (‘Θετικές Ιστορίες’, 2011) με το βίντεο ‘Παιδί‘, η Ρηνιώ Δραγασάκη (‘Προαύλιο’, 2014) με το βίντεο ‘Γυναίκα‘ κι ο Αλέξης Αλεξίου (‘Τετάρτη 04:45’, 2015) με το βίντεο ‘Άντρας‘, δημιούργησαν από μια εξαίσια, μόλις ενός λεπτού, ταινία. Παρά το τόσο περιορισμένο χρονικό πλαίσιο, ο αδιάσπαστος πυρήνας της κεντρικής ιδέας και η παράλληλη κινηματογράφηση που αντιπαραβάλλει τεχνηέντως το απρόσδεκτο – εφιαλτικό με το επιθυμητό – ονειρεμένο, επιτρέπει στους τρεις σκηνοθέτες να σκηνοθετήσουν καταλλήλως και να παραστήσουν επάξια την κάθε πληθυσμιακή ομάδα. Οι ικανότητες των σκηνοθετών είναι αδιαμφισβήτητες, τα πάντα όμως εδώ, ισοσκελίζονται και ακολουθούν τη λογική που προτρέπει τον κόσμο να γίνει αναπόσπαστο μέρος της επίλυσης. Συνεπακόλουθα, στο αρχικό βίντεο από αυτά, σε εκείνο που αφορά την πιο ευαίσθητη και αδύναμη κατηγορία ανθρώπων (αυτή που όπως πληροφορεί και το ίδιο το βίντεο, αποτελεί το 36% όσων μεταναστεύουν και φτάνουν στην Ευρώπη), ο Θανάσης Τότσικας δημιουργεί ένα πολύ τεταμένο, μα προς το φινάλε, καθησυχαστικό βίντεο. Ένα μικρό κορίτσι βρίσκεται μαζί με άλλους ανθρώπους που έχουν ναυαγήσει στην αγριωπή και θεοσκότεινη επιφάνεια της θάλασσας της Μεσογείου. Το κορίτσι καταβάλλει τεράστια προσπάθεια για να κρατηθεί στη ζωή και να εντοπιστεί από τις διασωστικές αρχές. Τη στιγμή που η ένταση της γνώριμης σκηνής υπερβαίνει το μέτρο, το κορίτσι αυτό συναντάται χαμογελαστό σε μια ολοφώτεινη σχολική αίθουσα. Ένα ευνοϊκό, υπεραισιόδοξο σενάριο που για πολλά από τα παιδιά (ιδίως για τα 85. 0000 ασυνόδευτα ή τα 10.000 αγνοούμενα), κάθε άλλο παρά είναι υλοποιήσιμο.

Αυτή την τελική καθησύχαση, την ευοίωνη κατάληξη μιας περιπετειώδους διαδικασίας, την ακολουθούν και τα άλλα δύο βίντεο. Στο δεύτερο από αυτά πάντως, το κλίμα είναι ολότελα διαφορετικό, σχεδόν υπόκωφο. Μια γυναίκα εμφανίζεται σε έναν προσφυγικό καταυλισμό να πλέκει. Η γυναίκα αυτή έχει καταφέρει να διασωθεί και τώρα παρίσταται σε ένα από τα κοντέινερ με την ελπίδα, πως η παρουσία της εκεί, θα είναι προσωρινή. Την εικόνα της, θα διαδεχθεί μια άλλη (εκ διαμέτρου αντίθετη σκηνή), η οποία, την εμφανίζει ως νοσοκόμα σε κάποιο νοσηλευτικό ίδρυμα να προσθέτει ράμματα στο χέρι ενός τραυματισμένου αγοριού. Η συνεισφορά στην κοινωνία και η ενίσχυση της οικονομίας είναι ο απώτερος στόχος. Το να γίνει, δηλαδή κανείς, ισότιμο μέλος μιας κοινωνίας, να έχει πρόσβαση σε όλες τις δομές και να μπορεί να προσφέρει με άξονα τις ικανότητές του. Στο τρίτο και τελευταίο βίντεο, αυτό που συνδέεται με τον άνδρα, πέντε άνδρες τρέχουν σε μια απέραντη έκταση, που αποτελεί κομμάτι της ελληνικής παραμεθορίου. Η οικονομική ανισότητα, η αύξηση των διώξεων, οι ένοπλες συρράξεις αποτελούν τους πιο συχνούς λόγους που οδηγούν σε διαφυγή τους πιο πολλούς μετανάστες – πρόσφυγες και το πέρασμα της Ευρώπης, τον διάπυρο τους πόθο. Η παρουσία του ενός εκ των μεταναστών σε μια ομάδα μπάσκετ, αποτελεί άλλη μια ιδανική περίπτωση αποδοχής και ένταξης που έρχεται και συμπληρώνει τις υπόλοιπες δύο. Η νοητή γραμμή ανάμεσα στον τρόμο και την αταραξία, τη δυστυχία και τη χαρά, την απόδραση και την παραμονή, τη διάκριση και την εγκόλπωση, βρίσκεται σε οριακό σημείο και κάτι τέτοιο γίνεται εύκολα ορατό στα συγκεκριμένα βίντεο που παρουσιάζουν και τις δύο πλευρές του ίδιου νομίσματος. Τρεις ταινίες, που συμπληρώνουν την αξιέπαινη προσπάθεια της ομάδας και δρουν καταλυτικά στο να γίνει κανείς, μικρό μέρος, της μεταναστευτικής διευθέτησης.