Επικηδειοι λογοι στον τυμβο Καστα της Αμφιπολης
“Η ανασκαφή του τάφου στην Αμφίπολη ολοκληρώθηκε με τον καλύτερο επιστημονικό τρόπο, έχουμε έναν καταπληκτικό τάφο. Ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους τους συνεργάτες που έδωσαν την ψυχή τους γι αυτή την ανασκαφή, από το υπουργείο Πολιτισμού μέχρι και τον τελευταίο εργαζόμενο και πέρα από αυτό θέλω να ευχαριστήσω τον πρύτανη του ΑΠΘ, που ήρθε στην ομάδα μας και τον Γρηγόρη Τσόκα για να συνεχίσουμε τον αγώνα και τη δουλειά μας στον Τύμβο”
Με αυτές τις εγκάρδιες ευχαριστίες η κ. Περιστέρη, αρχαιολόγος και υπεύθυνη της ανασκαφής, διάλεξε να αποχαιρετήσει προσωρινά, την ανασκαφική δραστηριότητα. Είχε φροντίσει να απασχολήσει, ουκ ολίγες φορές, τους τελευταίους μήνες την επικαιρότητα.
Οι σταδιακές ανακαλύψεις στο συγκεκριμένο ταφικό μνημείο, από τις ακέφαλες σφίγγες που φυλάγανε την είσοδο του αρχαίου τύμβου μέχρι τις πανέμορφες Καρυάτιδες με τα παρατεταμένα, μα σπασμένα χέρια και από το περίτεχνο ψηφιδωτό που απεικόνιζε την αρπαγή της Περσεφόνης μέχρι το συλημένο τάφο που κατά πάσα πιθανότητα ανήκει σε κάποιον στρατηγό, όχι ότι δεν άξιζαν τον κόπο, μονοπώλησαν όμως, υπέρ του δέοντος, τα κεντρικά δελτία ειδήσεων και τα εξώφυλλα των εφημερίδων, ανεβάζοντας την πολιτιστική (= αποκλειστικά αρχαιολογική!) ατζέντα στην κορυφή της επικαιρότητας εις βάρος ακόμη και των όποιων διεθνών κρίσιμων εξελίξεων.
Έτσι, ενώ το περασμένο καλοκαίρι, σημαδεύτηκε παγκοσμίως από τον τρόμο και την ανησυχία που προκάλεσε η επέλαση των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους και από τον κόκκινο συναγερμό που σήμαναν τα φονικά κρούσματα του ιού Έμπολα, στην Ελλάδα, το θέρος αυτό, συνδέθηκε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, με μια βαθύτερη και ανικανοποίητη επιθυμία, που ελλοχεύει διαχρονικά στο συλλογικό υποσυνείδητο του ελληνικού λαού, να βρεθεί εκβιαστικά ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου σε ελληνικό έδαφος. Λες και με αυτό τον τρόπο θα ξόρκιζε τα εσωτερικά δεινά και θα κατατρόπωνε τους απειλητικούς γείτονες και τους θρασύτατους οικονομικούς καιροσκόπους.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, επιδόθηκαν σ’ ένα στρατευμένο αγώνα, που στόχευε ακριβώς στο υποσυνείδητο αυτό. Τις ημέρες εκείνες αρκετοί άσημοι, μέχρι πρότινος, αρχαιολόγοι, ιστορικοί και αναλυτές, έκαναν την εμφάνιση τους, διεκδικώντας και αυτοί λίγο από το δοξασμένο μερίδιο που αναλογούσε στην κ. Περιστέρη. Κατόρθωσαν να προβληθούν, αλλοιώνοντας την πραγματική ουσία των στοιχείων που έβγαιναν κάθε φορά στην επιφάνεια. Η πλειοψηφία από αυτούς δεν είχε καν επισκεφθεί το ταφικό μνημείο, διέθετε όμως την απαιτούμενη πείρα, προκειμένου να οδηγηθεί στα προσδοκώμενα και αφελή τηλεοπτικά συμπεράσματα. Και αν κάποιος από όλους αυτούς δυσκολευόταν και αδυνατούσε να τα καταφέρει, υπήρχε ο δημοσιογράφος για να του υποδείξει τον τρόπο με τον οποίο θα το έπραττε αυτό.
Και από την άλλη πλευρά, οι φαντασμένοι θεατές. Να παρακολουθούν με θαυμασμό, να θαμπώνονται από τα ευρήματα και να περιμένουν εναγωνίως για τη συνέχεια των εντυπωσιακών ανακαλύψεων. Τι και αν οι περισσότεροι, δεν καταλάβαιναν λέξη, απ’ όλες αυτές, τις τόσο γλαφυρές, διακοσμητικές περιγραφές, κατασκευαστικές πρακτικές και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, σάμπως οι ίδιοι οι δημοσιογράφοι συνειδητοποιούσαν τι έλεγαν;
Έπρεπε να βρεθεί ο Μέγας Αλέξανδρος και αν δεν βρισκόταν θα έπρεπε να επινοηθεί ο ίδιος ή κάποιο εξίσου σημαντικό πρόσωπο. Τον Σεπτέμβριο, οι φήμες άρχιζαν να οργιάζουν για το ενδεχόμενο να βρίσκεται στον περίφημο τάφο η Ολυμπιάδα, η μητέρα του Αλέξανδρου. Στην παραφιλολογία αυτή, συνέβαλλε καθοριστικά και η παρουσία των εντυπωσιακών Καρυάτιδων. Ενώ λίγο αργότερα, όταν και αποκαλύφθηκε σε όλη του την μεγαλοπρέπεια το εντυπωσιακό – είναι η αλήθεια, ψηφιδωτό δάπεδο, ήρθε η σειρά του στρατηγού μα και επιστήθιου φίλου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Ηφαιστίωνα να κλέψει για λίγο τις εντυπώσεις.
Σ’ ένα κρεσέντο επικοινωνιακής πολιτικής, το Υπουργείο Πολιτισμού, δεν έχανε την ευκαιρία να τονίζει ανά τακτά χρονικά διαστήματα, τη σπουδαιότητα των μεμονωμένων ευρημάτων και τη μοναδικότητα του συνολικότερου ταφικού μνημείου. Ταυτόχρονα, φρόντιζε να διοχετεύει – διαρρέει, ανεξέλεγκτα και αλογόκριτα, όσο το δυνατόν περισσότερες φωτογραφίες και λοιπές πληροφορίες, του ήταν εφικτό. Τ’ ότι διέψευδε τις αυθαίρετες διαπιστώσεις που γίνονταν μετά από κάθε δημόσια παρουσίαση, δεν στάθηκε αρκετό για να αποτρέψει αρκετούς επιτήδειους από το να συνεχίσουν να κάνουν καλά τη δουλειά τους αλλά και το ίδιο από το να επιδειχθεί.
Με λίγα λόγια, μια, επί της ουσίας, αποπροσανατολιστική πολιτιστική ατζέντα, δεν θα μπορούσε να αξιοποιηθεί καλύτερα από την υπερπροβολή που της επιφύλαξαν, σε μια όχι και τόσο τυχαία, για την κυβερνητική αστάθεια, περίοδο, όχι μόνο τα κυρίαρχα κανάλια αλλά και τα περισσότερα από τα λοιπά, χαρακτηρισμένα ως εναλλακτικά ή ανεξάρτητα, διαδικτυακά μέσα. Ενώ η αναμενόμενη διεθνοποίηση της ανασκαφικής δραστηριότητας, προσέδωσε θαυμασμό αλλά και το απαιτούμενο κύρος, προκειμένου να τονωθεί το λαβωμένο, εδώ και πολύ καιρό, εθνικό φρόνημα.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, επιδόθηκαν σε έναν μάταιο, εκ του αποτελέσματος, αγώνα να αποδείξουν πως το μνημείο δεν είχε συληθεί. Γιατί αν είχε συληθεί εκτός του ότι θα απουσίαζαν σημαντικά ευρήματα και τα εναπομείναντα θα ήταν βανδαλισμένα, ο τάφος του νεκρού μπορεί να βρισκόταν κατεστραμμένος και κενός. Κυρίως, θα χανόταν η αίγλη που συνοδεύει ένα ανέγγιχτο και άσπιλο μνημείο. Αλλά και η δόξα που αναλογεί ισομερώς, σε αυτόν που όχι μόνο θα το ανακαλύψει αλλά και σε αυτόν που θα φροντίσει ποικιλοτρόπως να επωφεληθεί από το να το αναδείξει.
Η εύρεση του μαρμάρινου κεφαλιού της μιας σφίγγας, καθώς και μέρος των φτερών της στον τρίτο θάλαμο, ήρθε να επιβεβαιώσει αυτό που όλοι γνώριζαν, από την πρώτη στιγμή που αντίκρισαν το κατεστραμμένο πρόσωπο της μιας Καρυάτιδας. Ο τάφος είχε συληθεί.
Και ερχόμαστε στην προχθεσινή, σημαντική ημέρα, καθ’ ότι ένας μεγάλος κύκλος ανακαλύψεων μόλις ολοκληρώθηκε, με την αποκάλυψη ενός μεγάλου κιβωτιόσχημου τάφου, κατασκευασμένου από πωρόλιθους και όπως αναφέρει, μεταξύ άλλων, στην επίσημη ανακοίνωση του, το υπουργείο πολιτισμού:
”Εντός και εκτός του τάφου, βρέθηκε ο σκελετός του νεκρού. Είναι προφανές ότι το ανθρωπολογικό υλικό θα εξεταστεί από ειδικούς επιστήμονες. Είναι, εξίσου, προφανές ότι θα γίνουν όλες οι έρευνες τις οποίες απαιτεί η σύγχρονη επιστήμη.” Ενώ σε άλλο σημείο της ανακοίνωσης, αναφέρεται πως, ”Πιθανότατα, πρόκειται για μνημείο αφηρωϊσμένου νεκρού, δηλαδή, θνητού στον οποίον αποδόθηκαν λατρευτικές τιμές από την κοινωνία της εποχής του. Ο νεκρός ήταν εξέχουσα προσωπικότητα, καθώς μόνον έτσι εξηγείται η κατασκευή αυτού του μοναδικού ταφικού συγκροτήματος.”
Για όσους πίστεψαν, πως με την εύρεση του σκελετού, θα λυνόταν ως δια μαγείας και το μυστήριο που συνοδεύει την ταυτότητα του νεκρού, λυπάμαι αλλά θα χρειαστεί να περιμένουν έναν δεύτερο, μαρτυρικό κύκλο, θεωριών και ακατάσχετων παρερμηνειών, μέχρις ότου η επιστήμη αποφανθεί για τον άγνωστο ένοικο. Τώρα το κατά πόσο θα τον αποκαταστήσει, τη στιγμή που το μνημείο έχει συληθεί και απουσιάζουν τα κτερίσματα από το εσωτερικό του τάφου ή κάποια επιτύμβια στήλη που να πιστοποιεί ποιος είναι ο νεκρός, είναι απορίας άξιο.
Μέχρι τότε και προκειμένου να συντηρηθεί ο μύθος αλλά και η αλήθεια της Αμφίπολης, ο υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Κ. Τασούλας θα δώσει συνέντευξη στο Μουσείο της Αμφίπολης (στις 22 Νοεμβρίου), ενώ η έφορος Αρχαιοτήτων Σερρών κ. Περιστέρη και οι συνεργάτες της, θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα της ανασκαφικής περιόδου στο Αμφιθέατρο του Υπουργείου Πολιτισμού. Δεν υπάρχει καμία αναφορά, για το αν θα κάνει, ευκαιρίας δοθείσης, δηλώσεις και ο Πρωθυπουργός κ. Α. Σαμαράς.
Τ’ ότι υπάρχει η πιθανότητα, ο συγκεκριμένος τύμβος να κρύβει και άλλους, ανεξάρτητους τάφους, πέρα από αυτόν που αποκαλύφθηκε, όπως έχει δείξει και η περιοχή της Βεργίνας, είναι πολύ πιθανό. Ταυτόχρονα, είναι ενδεικτικό, πως ακόμα κι αν, η φρενίτιδα καταλαγιάσει, πάντα θα υπάρχει επαρκές, ανεξερεύνητο υλικό για να αναζωπυρωθεί η αρχαιολαγνεία και η εξιδανίκευση της. Και όλο αυτό συμβαίνει, τη στιγμή που το μέλλον δεν προμηνύεται καθόλου ανανεωτικό μιας και δείχνει απρόθυμο να διακρίνει και να αξιοποιήσει όσες σύγχρονες τεχνικές και πνευματικές δυνατότητες κρίνονται απαραίτητες, προκειμένου να οδηγηθούμε σε μια νέα πολιτισμική ανάπτυξη.
