Το κοκκινο χαλι στη Λωριδα της Γαζας

Για 68η χρονιά, το σημαντικότερο κινηματογραφικό φεστιβάλ του κόσμου, έριξε αυλαία με την τελετή λήξης και την απονομή του πολυπόθητου Χρυσού Φοίνικα (στο ‘Dheepan’ του Ζακ Οντιάρ) και των λοιπών βραβείων (ανάμεσα τους και το Βραβείο της Επιτροπής στον ‘Αστακό’ του Γιώργου Λάνθιμου). Στις 11 μέρες που μεσολάβησαν προβλήθηκαν εξαιρετικές (‘Carol’, ‘Son of Saul’), πολύ καλές (‘The Lobster’, ‘Dheepan’, ‘The Assassin’) και μέτριες ή απογοητευτικές (‘The Sea of Trees’, ‘Marguerite and Julien’) ταινίες. Στο μεταξύ, ως είθισται,  από το κόκκινο χαλί πέρασαν δεκάδες διασημότητες του κινηματογραφικού στερεώματος, επιδεικνύοντας κατά κόρων τα λαμπερά κοσμήματα της γνωστής εταιρείας Chopard, όπως και τις βραδινές τουαλέτες και τα σμόκιν των μεγαλύτερων οίκων μόδας. Τα φωτογραφικά φλας έλαμψαν στο κατακόκκινο χαλί, αποσπώντας με αυτό τον τρόπο την προσοχή από τα όσα σημαντικά ή ασήμαντα διαδραματίζονταν κατά την προβολή των διαγωνιζόμενων κινηματογραφικών ταινιών στην εντυπωσιακή αίθουσα του Palais du Cinema. Ευτυχώς, που η σύσταση από τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή του Φεστιβάλ, Τιερί Φρεμό, για περιορισμό των selfies εισακούστηκε και έτσι γλυτώσαμε τον τραγελαφικό αυτοθαυμασμό των διάσημων.

Όσον αφορά, τη ‘φεμινιστική’ αντίδραση που προκάλεσε ένα επεισόδιο που σημειώθηκε στο κόκκινο χαλί, επειδή στην πρεμιέρα του ‘Carol’ κάποιες κυρίες (δεν μάθαμε ποτέ ποιες ήταν) επιχείρησαν να ‘παρελάσουν’ μη τηρώντας το αυστηρό ενδυματολογικό καταστατικό που περιλαμβάνει και τα ψηλά τακούνια, το θεωρώ υποτιμητικό και αστείο, τι στιγμή που δεν έχουν κανένα πρόβλημα να φορέσουν ή να χρησιμοποιήσουν όλα τα άλλα αξεσουάρ. Αλήθεια, πόσες κυρίες παρέλασαν από το κόκκινο χαλί χωρίς βραδινό φόρεμα ή πόσες από τις καλοντυμένες σταρ που κατά τ’ άλλα βροντοφωνάζουν και κατηγορούν την βιομηχανία για σεξισμό και διάκριση εις βάρος του γυναικείου φύλου εκμεταλλεύτηκαν την περίσταση για να προβάλλουν κάποιο σχετικό μήνυμα ή για να σπάσουν κάποιο τέτοιο κατεστημένο; Εξαίρεση, ίσως, μπορεί να αποτελέσει η απολαυστική συνέντευξη τύπου που παραχώρησε, η Κέιτ Μπλάνσετ και η Ρούνει Μάρα, για τις ανάγκες της queer θεματολογίας ταινίας στην οποία συμπρωταγωνιστούν. Πάνω απ’ όλα, όμως, ένα φεστιβάλ είναι οι ίδιες οι ταινίες του και απ’ ότι απέδειξαν και οι πρόσφατες βραβεύσεις, αυτές σε κάποιες περιπτώσεις ήταν αρκούντως κοινωνικοπολιτικές, θίγοντας μεταξύ πολλών άλλων, το ναζιστικό ολοκαύτωμα (‘Ο Γιος του Σαούλ’), τον εργασιακό μεσαίωνα (‘Ο Νόμος της Αγοράς’), το μεταναστευτικό ζήτημα (‘Dheepan’), την ευθανασία (‘Chronic’) ή τον έρωτα μεταξύ δύο γυναικών (‘Carol’).

Σ’ έναν κυριολεκτικά παράλληλο, παρανοϊκό κόσμο, λίγα χιλιόμετρα πιο ανατολικά από την κοσμοπολίτικη Γαλλική Ριβιέρα, ένα άλλο κόκκινο χαλί έκανε την συμβολική του εμφάνιση την προηγούμενη εβδομάδα (12 έως 14 Μαΐου)  για να υποδεχθεί ένα πραγματικά πολιτικό και ανθρωπιστικό φεστιβάλ. Στην κατεστραμμένη και απομονωμένη, Λωρίδα της Γάζας, στη βομβαρδισμένη συνοικία Σετζάγια, μια εξίσου στενή λωρίδα κόκκινου υφάσματος πέρασε μέσα από τα χαλάσματα και τα ερείπια που διατηρούνται στο ακέραιο, ένα χρόνο μετά, την ανεξέλεγκτη δολοφονική επιδρομή των ισραηλινών δυνάμεων. Κατά πως γίνεται φανερό, το χαλί αυτό συμβολίζει την παλαιστινιακή αιματοχυσία και δε στρώθηκε για να υποδεχθεί ορδές από καλοπληρωμένους και κακομαθημένους κινηματογραφικούς αστέρες που έχουν μάθει να καταφθάνουν με τα υπερπολυτελή τους σκάφη στην εντυπωσιακή προκυμαία των Καννών. Εν μέρει, στρώθηκε για να τραβήξει την προσοχή της διεθνούς κοινότητας, η οποία ενώ τους υποσχέθηκε πολλά (γεωγραφική αναγνώριση και στοιχειώδη αποκατάσταση των ζημιών) στη συνέχεια τους εγκατέλειψε στην μοίρα τους. Και δε θα μπορούσε να υπάρξει καλύτερη συγκυρία από εκείνες τις μέρες, όπου το επίσημο χαλί του Φεστιβάλ των Καννών θα έχει στρωθεί και όλα τα μάτια του κόσμου θα είναι στραμμένα πάνω του, όπως, και σε κάθε τι που παραπέμπει σε αυτό. Πρωτίστως, όμως, για να δώσει ξανά ελπίδα σ’ αυτόν τον τόσο ταλαιπωρημένο λαό, που ενώ κάποτε είχε την δική του πατρίδα, τώρα προσπαθεί να επιβιώσει μέσα στα βομβαρδισμένα συντρίμμια μιας αναπόδραστης, ασφυκτικής φυλακής.

Τον Ιούνιο του περασμένου έτους, η απαγωγή και δολοφονία τριών έφηβων Ισραηλινών και η επίρριψη των ευθυνών στην παλαιστινιακή Χαμάς, πυροδότησε την ήδη πολύ τεταμένη και εύφλεκτη κατάσταση ανάμεσα στους δύο αντιμαχόμενους λαούς. Μόνο που το Ισραήλ, δεν περιορίστηκε στον εντοπισμό, στη σύλληψη και καταδίκη των βασικών υπεύθυνων (οι δυο πιθανότατα έπεσαν νεκροί κατά τη διάρκεια της ισραηλινής επιδρομής και ο τρίτος καταδικάστηκε πρόσφατα σε τρεις φορές ισόβια κάθειρξη) που ενώ προέρχονταν από τη Χαμάς φέρεται πως τελικά ενέργησαν ανεξάρτητα από εκείνη με ότι κι αν σημαίνει αυτό για τα πραγματικά τους κίνητρα και το σκοπό που αυτοί επιτελούσαν. Για τις επόμενες μέρες, ένα ασύμμετρο μπαράζ αεροπορικών επιδρομών θα ακολουθούσε, που στόχο θα είχε να πλήξει ανεπανόρθωτα τα νευραλγικά πόστα της Χαμάς. Η τελευταία θα αντιδρούσε με την εκτόξευση εκατοντάδων ρουκετών που, όμως, δεν θα είχαν τα ίδια αποτελέσματα με τους εκατοντάδες τραυματίες, τους χιλιάδες νεκρούς και τα ισοπεδωμένα κτίρια που θα άφηναν στο διάβα τους τα υπερσύγχρονα πολεμικά συστήματα των Ισραηλινών. Το καμένο πτώμα ενός 16χρονου Παλαιστινίου από τα εκδικητικά χέρια τριών Ισραηλινών (αντίποινα) ήρθε για να επιβεβαιώσει το κληροδοτούμενο και ανυποχώρητο μίσος μεταξύ των δύο λαών.

Σε τέτοιο ισοπεδωτικό βαθμό θα έφτανε το κράτος του Ισραήλ, ώστε δεν θα επαναπαυόταν στις αεροπορικές επιδρομές, αλλά θα πραγματοποιούσε και μια χερσαία επιχείρηση για να ολοκληρώσει το απεχθές του έργο. Τα πλήγματα, φυσικά, δεν θα μπορούσαν να αφορούν μόνο στρατιωτικούς στόχους της Χαμάς, εκτός και αν μπορούν να θεωρηθούν ως τέτοιοι, το σχολείο του ΟΗΕ και η τοπική αγορά, για παράδειγμα, στην πολυπληθή συνοικία Σετζάγια. Η περιοχή αυτή βομβαρδίστηκε ολοσχερώς και είχε πολλές γυναίκες και παιδιά ανάμεσα στον τραγικό απολογισμό των θυμάτων. Ταυτόχρονα, η ανθρωπιστική εκεχειρία που ζήτησε η Διεθνής Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού για να παρέχει την απαραίτητη ιατρική βοήθεια μπορεί να έγινε αποδεκτή και τις δύο φορές (τόσο στα μέσα όσο και στα τέλη του Ιούλη), κάτι τέτοιο όμως συνέβη μόνο για μερικές ώρες και αφού διακόπηκε με βάναυσο τρόπο από το Ισραήλ. Το τελευταίο, θα συνέχιζε και θα κλιμάκωνε το ισοπεδωτικό του έργο, μέχρι την υπογραφή μιας νέας, εξίσου εύθραυστης (;), εκεχειρίας, στις 26 Αυγούστου του 2014. Μετά, από 7 αιματηρές εβδομάδες (50 ημέρες), οι σειρήνες του πολέμου σίγησαν και πάλι.

Οι παραπάνω από 2.000 νεκροί και 10.000 τραυματίες (το 75% εκ των οποίων ανήκε στον άμαχο πληθυσμό) θα άφηνε εξαιρετικά λαβωμένο τον παλαιστινιακό πληθυσμό, ενώ σε σχέση με τους 71 Ισραηλινούς (εκ των οποίων οι 5 μόλις ήταν άμαχοι πολίτες) και τους 730 τραυματίες (εκ των οποίων οι 261 ήταν άμαχοι πολίτες), θα αποδείκνυε για άλλη μια φορά τη διαφορά μεγεθών και τη δυσανάλογη χρήση ισχύος ανάμεσα στα δύο γειτονικά ”κράτη”. Τ’ ότι και οι δύο πλευρές, μέσα στην ακατανίκητη πολεμική αλαζονεία τους ισχυριστήκαν πως κέρδισαν τη μάχη, δείχνει το πόσο διαφορετικά αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και πόσο μακριά βρίσκονται από το να οδηγηθούν σε μια αμοιβαία και επωφελής, ειρηνική επίλυση. Οι Παλαιστίνιοι μπορεί να ηττήθηκαν σε ανθρώπινο δυναμικό και να υπέστησαν σοβαρές ζημιές σε υλικοτεχνικές υποδομές, είναι οι Ισραηλινοί όμως, που απομονώθηκαν σε διπλωματικό επίπεδο και διεύρυναν την απόσταση που τους χωρίζει από την στήριξη της διεθνούς κοινότητας. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Μπάρακ Ομπάμα, στην αρχή θα κρατούσε πιο μετριοπαθή στάση, κινήματα αλληλεγγύης προς τον παλαιστινιακό λαό θα αναπτύσσονταν σε όλο τον κόσμο, ενώ λίγους μήνες αργότερα η Σουηδία θα γινόταν το 7ο κράτος – μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που θα αναγνώριζε το κράτος της Παλαιστίνης, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα αλλαγής, όχι μόνο ως προς το ανυποχώρητο Ισραήλ, αλλά και ως προς τους βαθιά ριζωμένους, ισχυρούς πόλους, επιρροής της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Κανείς, όμως, δεν θα μπορούσε να φανταστεί τη διεξαγωγή ενός οποιουδήποτε φεστιβάλ στην αποκλεισμένη και επικίνδυνη περιοχή της Λωρίδας της Γάζας, πόσο μάλλον, τώρα που αυτή είναι απολύτως κατεστραμμένη και ακόμη πιο αφιλόξενη για τους κατοίκους της. Η διοργάνωση ενός κινηματογραφικού φεστιβάλ στα ερείπια ενός νωπού, ακόμη πολέμου, καταλήγει να είναι μια πράξη πολιτιστικά απαραίτητη και συγχρόνως βαθιά ανθρωπιστική. Το ‘Καραμά, Φεστιβάλ των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων’, που πραγματοποιείται στο Αμάν της Ιορδανίας από το 2010, δίνει τη δυνατότητα να προβληθούν ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, ντοκιμαντέρ, όπως και να πραγματοποιηθούν ηχητικές εγκαταστάσεις και διάφορα παραστατικά ή εικαστικά δρώμενα, με θεματολογία που αφορά τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των αδύναμων (παιδιά, γυναίκες, πρόσφυγες, μειονότητες,). Ένα δημιουργικό βήμα ανταλλαγής απόψεων και ιδεών που κύριο στόχο έχει να προβάλει τα προβλήματα της περιοχής και αν είναι δυνατόν να συνδράμει ώστε να προτείνει λύσεις για την αντιμετώπιση τους. Η πλατφόρμα αυτή, μεταφέρθηκε προσωρινά, για να συνεργαστεί και να αλληλεπιδράσει με την πολύπαθη και αποκομμένη περιοχή, της Λωρίδας της Γάζας.

Έτσι λοιπόν, για τρεις ημέρες, από τις 12 έως τις 14 Μαΐου, ο παγωμένος χρόνος στη Γάζα άρχισε να μετακινείται και η συνοικία Σετζάγια απόκτησε και πάλι, ευδιάκριτη ζωντάνια. Οι κάτοικοι, που έχουν χάσει τα σπίτια τους (οι περισσότεροι εξακολουθούν να κοιμούνται σε καταυλισμούς, στα χαλάσματα ή σε αυτοσχέδιες, ευτελείς κατασκευές) και να στερούνται στοιχειώδη αγαθά (ηλεκτρικό ρεύμα, οικοδομικά υλικά και φάρμακα) επέστρεψαν για να υποστηρίξουν με κάθε δυνατό τρόπο και μέσο αυτή την ελπιδοφόρα διοργάνωση. Δεν ήταν μόνο παθητικοί θεατές, αλλά και ενεργοί συνδιοργανωτές, και αυτή η αποτίμηση κάνει μια τέτοια, συμμετοχική διαδικασία, ακόμη πιο εντυπωσιακή. Οι πολίτες αυτής της κοινότητας παραμέλησαν για λίγο τη αβάσταχτη δυστυχία τους και κατάφεραν να εντοπίσουν και να ανασύρουν το λαβωμένο τους κουράγιο από τα ισοπεδωμένα τους κτίρια. Για τις ανάγκες του κινηματογραφικού φεστιβάλ, ο κάθε θεατής, μετέφερε ότι μπορούσε και τοποθέτησε ότι θεωρούσε πως θα ομορφύνει για λίγο την κατεστραμμένη του ζωή. Συγχρόνως, έστελνε το δικό του μήνυμα για μια αναγκαία, φιλειρηνική πρόσβαση στην τέχνη, όπως και στην ίδια τη ζωή. Ένα χρόνο μετά τους βομβαρδισμούς των ισραηλινών δυνάμεων, οι πληγές της Γάζας παρέμεναν ακόμη ανοιχτές και η κατεστραμμένη πόλη ζωντανή υπενθύμιση αυτών.

Το κόκκινο χαλί δεν στρώθηκε μόνο στη Γαλλική Ριβιέρα, αλλά και στη Λωρίδα της Γάζας. Εκατοντάδες Παλαιστίνιοι περπάτησαν πάνω του και διέσχισαν τα 70 μέτρα του μήκους του μέχρι να οδηγηθούν στο σημείο εκείνο, όπου είχαν τοποθετηθεί μερικά καθίσματα και ένα μεγάλο πανί, υποβασταζόμενο, στα γυμνά θεμέλια μιας διαλυμένης οικοδομής. Συγκινητικό είναι το γεγονός, πως η επιθυμία των κατοίκων να συμμετάσχουν σε μια τέτοια εκδήλωση και να συναθροιστούν μετά από καιρό, ειρηνικά και όμορφα, ξεπέρασε τον περιορισμό των γεμάτων θέσεων των τοποθετημένων καθισμάτων και οδήγησε πολλαπλάσια μερίδα του κόσμου να στοιβαχτεί στις κερκίδες από οικοδομικά μπάζα που βρισκόντουσαν εκατέρωθεν των καθισμάτων αυτών. Κάποιοι, περιμετρικά τοποθετημένοι, προβολείς άναψαν, παρόλο που η περιοχή δεν έχει ακόμη ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ μερικές αφίσες που ξεπρόβαλαν από τα χαλάσματα και με δυσκολία διακρίνονταν από τον τσιμεντένιο πολτό, συμπλήρωναν το πρωτόγνωρο σκηνικό που θα πραγματοποιούνταν το φεστιβάλ. Μια ανθρώπινη πράξη και μια κινηματογραφική διοργάνωση κατευθείαν από τη σύγχρονη εφιαλτική πραγματικότητα που ξεπερνάει σε περιεχόμενο και ουσία τον ελιτισμό και τη ματαιοδοξία του Φεστιβάλ των Καννών.

Μπορεί το κόκκινο χαλί, όπως και κάθε άλλο επίσημο σημείο, που υπάρχει και αξιοποιείται στις Κάννες για τις υψηλές απαιτήσεις του φεστιβάλ να είναι καθαρό και επιμελημένο και να το διαβαίνουν, κάτω από δρακόντεια μέτρα φύλαξης, επώνυμοι ηθοποιοί και σπουδαίοι συντελεστές για την αποκλειστική παρουσίαση των πολυαναμενόμενων τους ταινιών, είναι όμως, η υλική φθαρτότητα, η ανθρώπινη ανωνυμία, η ασημαντότητα ενός προγράμματος και οι επισφαλείς συνθήκες που χαρακτηρίζουν μια άλλη παράλληλη εκδήλωση που την κάνει πιο απαραίτητη από αυτή. Σαν προκλητική αντιπαραβολή, στο επίμαχο, διαδικτυακό σποτάκι της δράσης – διοργάνωσης αυτής, μεταφερόμαστε από την παραπάνω, χαρμόσυνη και φωτογενή εικόνα στο θλιβερό και σκονισμένο, βομβαρδισμένο τοπίο, της Λωρίδας της Γάζας. Αναρωτιέμαι, μόνο, πως θα αισθανόντουσαν όλοι αυτοί οι σικάτοι σταρ αν έπρεπε να περπατήσουν με χαμηλά υποδήματα ή ακόμη χειρότερα με ψηλοτάκουνα, σε αυτό το χαλί και να οδηγηθούν τελικά σε μια υπαίθρια, αυτοσχέδια επιφάνεια, γεμάτη οικοδομικά χαλάσματα αντί για την εκσυγχρονισμένη και αναπαυτική αίθουσα του Palais du Cinema. Θα είχε πραγματικά ενδιαφέρον να συμμετάσχουν, με ότι κίνδυνο μπορεί αυτό να ενέχει για τη ‘ζωή’ ή τη διεθνή τους καριέρα, στο κόκκινο χαλί στη Λωρίδα της Γάζας, ίσως με αυτό τον τρόπο, να φανερωνόταν κάτω από την λαμπερή τους επιφάνεια, κάτι που να είχε να κάνει με ανθρωπισμό. Από την άλλη, καλύτερα που όλοι αυτοί απέχουν από μια τέτοια εκδήλωση, καμιά φορά πρέπει να αφήνουμε τους άμεσα εμπλεκόμενους να μιλούν από μόνοι τους για τα προβλήματα που τους ταλαιπωρούν και φυσικά κάτι τέτοιο δεν περιέχει καμία ωραιοποιημένη τελετή, όπως και καμία αξιοποίηση ή εκμετάλλευση από την πλευρά των διασημοτήτων. Οι τελευταίοι μπορούν, πάντα, να φωτογραφίζονται στο περιθώριο των εξελίξεων, και να αισθάνονται πως το πράττουν για φιλανθρωπικό σκοπό, είναι και αυτός ένας τρόπος.