10 + 1 Ταινιες Που Ξεχωρισαν Το 2017

10) Paterson – Τζιμ Τζάρμους

Τρυφερότητα, ειρωνεία, λεπτότητα, αμεσότητα και απλότητα, χαρακτηρίζουν τον πυρήνα του ‘Paterson’, μιας ταινίας που είναι φτιαγμένη με αγάπη και αφοσίωση. Αφιερωμένο σε όλους εκείνους τους ονειροπόλους και αφανείς ήρωες, που εξακολουθούν να ερωτεύονται, να συλλαμβάνουν πρωτότυπες ιδέες από τα πιο ουσιώδη υλικά και από μια επανειλημμένη καθημερινότητα, που αντιστέκεται στις αλματώδεις τεχνολογικές – ψηφιακές μεταβολές και τους γρήγορους, αστικούς ρυθμούς, και γυρισμένο εξ ολοκλήρου, στο ομώνυμο Πάτερσον, την τρίτη πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή του Νιου Τζέρσεϋ, το ‘Paterson’, επιτυγχάνει να αιχμαλωτίσει στον κινηματογραφικό φακό την ωραιότητα, μέσα από τα πιο αναμενόμενα (οι καταρράκτες του ποταμού Πασάικ, που διατρέχουν την πόλη) και τα πιο απίστευτα μέρη (τα πλείστα σημεία από τα οποία διέρχεται καθημερινά το λεωφορείο) και να δημιουργήσει ανεπιτήδευτη ποίηση, η οποία στα ικανά χέρια του σκηνοθέτη μεταμορφώνεται σε εικόνες, που κατορθώνουν να παρεισφρήσουν και να αγγίξουν τον ιδιαίτερο ψυχισμό των θεατών.

9) Η Άλλη Όψη Της Ελπίδας – Άκι Καουρισμάκι

Διανύοντας την τέταρτη δεκαετία, μιας αναντίρρητα ιδιότυπης κινηματογραφικής καριέρας, ο Φιλανδός σκηνοθέτης, σεναριογράφος, παραγωγός Άκι Καουρισμάκι δεν παραμένει μόνο ασύχαστος και αποδοτικός, αλλά υπογράφει και μια από τις πιο έγκαιρες και πολιτικές του δημιουργίες από τη στιγμή που τοποθετεί στον δραματουργικό του πυρήνα, το προσφυγικό ζήτημα. Έξι έτη, μετά από τα γυρίσματα που πραγματοποιήθηκαν στον δεύτερο μεγαλύτερο λιμένα της Γαλλίας, για τις απαιτήσεις της εξαίρετης ταινίας ‘Το Λιμάνι της Χάβρης’ (2011), επιστρέφει σε ένα άλλο λιμάνι, το ίδιο πολύτιμο, μα περισσότερο οικείο (της ιδιαίτερης του πατρίδας, τούτη τη φορά), για να αφηγηθεί με το αναγνωρίσιμο, αφοπλιστικό του χιούμορ, την αποστασιοποιημένη, φαινομενικά ατάραχη ματιά, την καλογυαλισμένη, παρακμασμένη αισθητική και τα αυστηρά, γεωμετρικά πλάνα, την καθοριστικής σημασίας γνωριμία ενός εκ πρώτης όψεως δύστροπου, μα πάνω απ’ όλα, αντισυμβατικού και μεγάθυμου Φιλανδού με κάποιον παράνομα εισερχόμενο, ταλαίπωρο πρόσφυγα, που επιζητά ένα καλύτερο αύριο.

8) Μια Φανταστική Γυναίκα – Σεμπαστιάν Λέλιο

Τέσσερα χρόνια μετά, την εξίσου ωραία, συγκινητική και πολυβραβευμένη ‘Γκλόρια’ (2013), που διάνοιξε νέους ορίζοντες στον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται κινηματογραφικά το πως ζει (διασκεδάζει και φλερτάρει) μια γυναίκα που ανήκει στην τρίτη ηλικία, ο Χιλιανός σκηνοθέτης επιστρέφει και κάνει κάτι παραπλήσιο (αν και εκ των πραγμάτων πιο τολμηρό), για μια άλλη κατηγορία, κοινωνικά περισσότερο στιγματισμένη και περιθωριοποιημένη. Και η γενική αποτίμηση είναι εξαίσια από τη στιγμή που αναμειγνύει με υποδειγματικό τρόπο, το ανθρώπινο δράμα με σουρεαλιστικές πινελιές και μεταφυσική χροιά, για να αναδείξει τις δυσκολίες που συναντά η υπερήφανη αυτή ομάδα ανθρώπων. Με τον τρόπο που η γυναίκα του έμμεσου και ενθουσιώδους τίτλου (στον ομώνυμο ρόλο μια εξωπραγματική Ντανιέλα Βέγκα) βρίσκεται στο διαχωριστικό σημείο των δύο φύλων και δεν μπορεί να προσδιοριστεί εύκολα, με την ίδια μέθοδο και η ταινία δοκιμάζει μια σειρά από στιλ, γεγονός που δεν την τοποθετεί απαραίτητα σε κάποιο συγκεκριμένο είδος και την κάνει αρκετά ενδιαφέρουσα.

7) Το Τετράγωνο – Ρούμπεν Εστλουντ

Τιμημένο με σωρεία σημαντικότατων βραβείων, μεταξύ άλλων, με τον Χρυσό Φοίνικα στο 70ο Διεθνές Φεστιβάλ των Κανών, το ‘Τετράγωνο’, παρά την προβληματική, δραματουργική του εξέλιξη στο τελευταίο μέρος και τη μεγάλη του διάρκεια, αποτελεί ένα πρώτης τάξεως, ουσιαστικό σχόλιο, που δεν κάνει εκπτώσεις στο περιεχόμενό του και δεν εξαντλείται μόνο στο να είναι αφηγηματικά οδυνηρά εμπαικτικό. Ότι ξεκινάει, ως μια άριστα συγκροτημένη, εμπεριστατωμένη κριτική, για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι πιο πολύτιμοι χώροι πολιτισμού (τόσο σε επίπεδο οργάνωσης και διαχείρισης όσο και σε επίπεδο προώθησης ή προβολής), καθώς επίσης, των ένθερμων υποστηρικτών αυτών, σταδιακά μετασχηματίζεται σε κάτι που είναι βαθύτερο, εφόσον αναφέρεται στην ελλιπή ή επιλεκτική προνοητικότητα του σουηδικού κράτους, την ολοένα και πιο μεγάλη επιφυλακτικότητα των πολιτών σε αυτό και την πλήρη συναισθηματική ουδετερότητα των τελευταίων, απέναντι σε οτιδήποτε και οποιονδήποτε βρίσκεται έξω από τον προστατευμένο και πλουσιοπάροχο μικρόκοσμό του.

6) Ο Θάνατος Του Ιερού Ελαφιού – Γιώργος Λάνθιμος

Αφήνοντας στην άκρη οποιαδήποτε επίφαση ρομαντικότητας και ευρισκόμενος πιο κοντά στο κλειστοφοβικό πλαισίωμα ενός ‘Κυνόδοντα’ (χωρίς πάντως, τη σαρκαστική υπονόμευση αυτού), ο Γιώργος Λάνθιμος καταθέτει μια θεοσκότεινη ταινία με μεταφυσικές προεκτάσεις και αναφορές που ξεκινούν από την αρχαία τραγωδία (‘Ιφιγένεια εν Αυλίδι’ του Ευριπίδη) και φτάνουν ως τον αμερικανικό (‘Ο Ελαφοκυνηγός’ του Μάικλ Τσιμίνο) και τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο (‘Funny Games’ του Μίκαελ Χάνεκε), που προκαλεί οδυνηρό ξάφνιασμα με το αναπόφευκτο και παρατραβηγμένο δίλημμα που θέτει στον αρχηγό μιας ευκατάστατης και εφησυχασμένης τετραμελούς οικογένειας και τη σε σημεία γλαφυρή αποτύπωση των πιο βίαιων ενστίκτων. Ταινία, που μπορεί να εγείρει ποίκιλα ερωτήματα (εκ των οποίων ουκ ολίγα μένουν δίχως ευκρινή απάντηση) και να διχάζει το κοινό (είναι πολύ πιο δύσκολο να θεαθεί και στη συνέχεια να χωνευθεί, από κάθε άλλη, προηγούμενη του προσπάθεια), μα αναντίρρητα πιστοποιεί πως έχουμε να κάνουμε με μια ιδιάζουσα περίπτωση δημιουργού.

5) (tie) Η Όψη Της Σιωπής – Τζόσουα Οπενχάιμερ

Δύο χρόνια μετά την αριστουργηματική ‘Πράξη του Φόνου’ (2012), ο σκηνοθέτης Τζόσουα Οπενχάιμερ επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος, για να πραγματοποιήσει κάτι που είναι το ίδιο παρακινδυνευμένο και συνταραχτικό. Να παρακολουθήσει μια παθούσα οικογένεια, να καταγράψει τον αντίκτυπο που είχαν τα εγκλήματα επάνω της, να επιδιώξει να τη φέρει σε επαφή με ορισμένους από τους αμεταμέλητους και υπερήφανους δολοφόνους και μέσα από αυτές τις συναντήσεις, να δει αν μπορεί να επέλθει κάποια μορφή (ηθικής) δικαίωσης ή ειρήνευσης και να αποκαταστήσει την αλήθεια. Απόπειρα απαιτητική, πολλώ δε μάλλον, αν αναλογιστεί κανείς πως, όπως και στην περίπτωση της προγενέστερής του δημιουργίας, ο κίνδυνος ήταν ολοζώντανος, τόσο για το ντόπιο συνεργείο όσο και για την οικογένεια που πρωταγωνιστεί: οι δολοφόνοι παραμένουν ατιμώρητοι, θεωρούνται ήρωες στην Ινδονησία και έχουν αναλάβει σπουδαία κυβερνητικά αξιώματα, τη στιγμή που τα θύματα, βρίσκονται στην αφάνεια και συνεχίζουν να λοιδορούνται και να κακομεταχειρίζονται, παντοιοτρόπως.

5) (tie) Η Πράξη του Φόνου – Τζόσουα Οπενχάιμερ

Ένα συγκλονιστικό και ασυνήθιστο χρονικό της κοινοτοπίας που μπορεί να έχει το κακό, καθώς επίσης και τα κτηνώδη χαρακτηριστικά που δύναται να αποκτήσει, όταν αγγίζει τις απάνθρωπες παρυφές μιας συντεταγμένης, συγκαλυμμένης και ανομολόγητης γενοκτονίας αποτελεί το ντοκιμαντέρ, ‘The Act of Killing’. Για τις ανάγκες του οποίου, χρησιμοποιήθηκε το ευρηματικό τέχνασμα της κινηματογραφικής αναπαράστασης, της φρικτής μεθοδολογίας ενός ή περισσότερων δολοφονιών, από τους ίδιους τους εκτελεστές των χιλιάδων θυμάτων. Στην ουσία, δόθηκε η δυνατότητα στους αμετανόητους (μέχρι τις ημέρες μας), εκτελεστές, όχι μονάχα να πρωταγωνιστήσουν, μα και να συν-σκηνοθετήσουν κάτι που ενώ είναι τόσο φρικώδες, στα δικά τους μάτια φάνταζε σαν μια ύψιστη και τιμητική πράξη πατριωτισμού. Μέσα από ένα τόσο τολμηρό και αμφιλεγόμενο εγχείρημα, ο πραγματικός σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ (Τζόσουα Οπενχάιμερ) και οι ικανότατοι βοηθοί του (ανώνυμοι οι Ινδονήσιοι), γύρισαν αυτό που υπό διαφορετικές συνθήκες δεν θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί.

4) Η Ψυχή και το Σώμα – Ιλντικο Ενιέντι

H ανατριχιαστική διαπίστωση για το απολύτως όμοιο περιεχόμενο που έχουν τα όνειρα δύο διαφορετικών ανθρώπων, δίνει την αφορμή για να βρεθεί πολύ πιο κοντά ένα ζευγάρι που δεν είναι σαν όλα τα άλλα και έτσι, να ξετυλιχτεί μια ασυνήθης ερωτική ιστορία από αυτές που μένουν χαραγμένες για αρκετό καιρό, στην καρδιά και τη μνήμη. Η 62χρονη Ουγγαρέζα σκηνοθέτιδα και σεναριογράφος Ιλντικο Ενιέντι, που δικαιολογημένα κατέκτησε τα πλέον σημαντικά βραβεία των κριτικών επιτροπών στο 67ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, μπορεί να χρειάστηκε δεκαοχτώ χρόνια για να σκηνοθετήσει μια νέα ταινία, επιστρέφει όμως, και υπογράφει μια θαυμάσια δημιουργία, που μιλάει για την ανθρώπινη επαφή (την παντελή της έλλειψη και την απόπειρα που καταβάλλεται από δύο ανθρώπους, για να επιτευχθεί), με τρόπο που ακροβατεί δεξιοτεχνικά, τόσο στο υπερρεαλιστικό σύμπαν που συνθέτουν τα πλέον πανέμορφα ονειρέματα όσο και στον μη εξιδανικευμένο ρεαλισμό της πραγματικότητας, που συναποτελούν τα δίχως ψυχική θέρμη, καθημερινά περιστατικά.

3) Νερούδα – Πάμπλο Λαραΐν

Και είναι σε τούτη τη βιογραφία, που ο σκηνοθέτης, πολύ περισσότερο από την ακόλουθη του δημιουργία (‘Jackie’), δοκιμάζει να εξιστορήσει τα γεγονότα με απόλυτα αντισυμβατικό και ευφάνταστο τρόπο. Εκμεταλλευόμενος, την πιστή ανασύσταση της εποχής (Εστεφάνια Λαραίν), το πυκνογραμμένο σενάριο (Γκιγιέρμο Καλντερόν), τους εξαιρετικούς ηθοποιούς (Λουίς Νιέκο, Γκαέλ Γκαρσία Μπερνάλ, Μερσέντες Μοράντο), το δεξιοτεχνικό μοντάζ (Ερβέ Σνάιντ) και τις δυνατότητες που παρέχει η κινηματογράφηση με ψηφιακές κάμερες (Σέρτζιο Άρμστρονγκ), ο Πάμπλο Λαραΐν αναμειγνύει διαφορετικά είδη (βιογραφία, ρόουντ μούβι, φιλμ νουάρ), επεκτείνει τα όριά τους και παράγει ένα αποτέλεσμα, που αιφνιδιάζει με την ανανεωτική του σκοπιά. Ως εκ τούτου, ψήγματα από τον προσωπικό βίο, το ποιητικό έργο και την πολιτική δράση του πολυσήμαντου δημιουργού παρελαύνουν και διασταυρώνονται με άλλα στοιχεία που είναι πλασματικά, σε ένα έργο που θέτει καίρια ερωτήματα και μιλά με συναρπαστικό τρόπο, για την Ποίηση, την Πολιτική, την Τέχνη και τελικά την ίδια τη Ζωή.

2) Χωρίς Αγάπη – Αντρέι Ζβιάγκιντσεφ

Για μια ακόμη φορά, ο τολμηρός σκηνοθέτης καταπιάνεται με κάποιες από τις παθογένειες της ρωσικής κοινωνίας (γραφειοκρατία, θρησκευτική προκατάληψη, κοινωνική αφροντισιά) και τούτο είναι κάτι που το κάνει μέσα από τη διάλυση μιας συζυγικής σχέσης και τον χαμό ενός αθώου και άκακου παιδιού. Μακριά από τις θρησκευτικές αναφορές του ‘Λεβιάθαν’ (η βιβλική ιστορία του Ιώβ), μα με την ίδια δυναμική των ποιητικών εικόνων, προσφέρει μια ανατριχιαστική και βαθύτατα πεσιμιστική παρουσίαση της μοντέρνας ζωής, όχι σε κάποια παραθαλάσσια και απομακρυσμένη περιοχή της Ρωσίας (Τεριμπέρκα), αλλά στην ίδια την πολύβουη και πυκνοκατοικημένη πρωτεύουσα (Μόσχα). Και δεν υφίσταται πιο ουσιαστική δήλωση από το να προβάλεις τους ανθρώπους, έτσι όπως πραγματικά είναι (επιπόλαιους, αδιάφορους και απελπισμένους) και όχι έτσι, όπως θα ήθελε να είναι, η καθεστηκυία τάξη, και την κοινωνικοπολιτική σαθρότητα να έχει τις ρίζες της, σε ένα δόμημα (οικογενειακό), που κάθε άλλο παρά χαρακτηρίζεται από συνάφεια, ειλικρίνεια και ανεπιτήδευτη αγάπη.

1) 120 Χτύποι Το Λεπτό – Ρομπέν Καμπιγιό

Με τους ‘120 Χτύπους το Λεπτό’, ο Ρομπέν Καμπιγιό ανασύρει τα προσωπικά του βιώματα με μεστότητα, ζωντάνια και συγκίνηση, για να μιλήσει για τις αξιέπαινες, αποτελεσματικές προσπάθειες μιας από τις σημαντικότερες ακτιβιστικές οργανώσεις στον κόσμο (ACT UP). Τη στιγμή, που χάρη, στην αμεριμνησία των κυβερνητικών παραγόντων, την κωλυσιεργία των φαρμακευτικών εταιρειών, τη στρεβλή πληροφόρηση από τα μέσα ενημέρωσης και τον στιγματισμό των μειονοτήτων από θρησκευτικούς και συντηρητικούς παράγοντες, ο ιός της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας είχε πάρει εκρηκτικές διαστάσεις και οδηγούσε στο θάνατο αρκετές χιλιάδες, μια σεβαστή ομάδα ανθρώπων αγωνιούσε για την επόμενη ημέρα. Και το πολύ ευτυχές σε αυτή την περίπτωση είναι ότι ο Ρομπέν Καμπιγιό δεν εμμένει εκεί, μιας και μπολιάζει τη δράση της ACT UP με μια ιστορία πραγματικής αγάπης και απτής υποστήριξης. Τέτοια που είναι ικανή να μετατρέψει το κοινωνικά και πολιτικά ανησυχαστικό του έργο σε έναν συναισθηματικό οδοστρωτήρα, που δύσκολα μπορεί να αφήσει κάποιον ασυγκίνητο.