Francis Alÿs, Ενας Ποιητικος, Συμμετοχικος Στοχασμος Για Καθε Λογης Συνορα
Χρονιά έντονων περιβαλλοντικών ζυμώσεων και διαπραγματεύσεων, η προηγούμενη, που κατέληξε σε μια ιστορική και μεγαλόπνοη συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Στην 21η συνδιάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα (COP21), μετά από μια μαραθώνια συζήτηση για το περιβάλλον (που ολοκληρώθηκε μετά από δύο εβδομάδες και συμμετείχαν 195 χώρες), συμφώνησαν σ’ ένα πρόγραμμα που τοποθετεί στο επίκεντρο, την περαιτέρω μείωση του στόχου αύξησης της μέσης θερμοκρασίας (1.5 βαθμός κελσίου) και των ορίων για τους ατμοσφαιρικούς ρύπους (σταδιακή αποδέσμευση από τα ορυκτά καύσιμα). Πριν οι κυβερνώντες και κύριοι υπαίτιοι για την κατάσταση αυτή, φτάσουν στην απόφαση, πλήθος μαζικότατων διαδηλώσεων, σημειώθηκαν σε πλείστες πόλεις ανά την υφήλιο. Το γεγονός, πως στο περίλυπο Παρίσι, είχε απαγορευτεί κάθε μορφή διαδήλωσης, ως αποτέλεσμα των αιματηρών τρομοκρατικών ενεργειών της 13ης Νοεμβρίου, φαίνεται πως στέρησε από μια τόσο σημαντική διάσκεψη την απαραίτητη πίεση που θα ασκούσαν οι χιλιάδες διαδηλωτές. Κάτι τέτοιο όμως, δεν μπόρεσε να αποτρέψει, όσους σκέφτηκαν να διαμαρτυρηθούν με πιο ευφάνταστες μεθόδους. Ως ένδειξη συμβολισμού (ή και συμβιβασμού με τις αστυνομικές αρχές), χιλιάδες Γάλλοι και ακτιβιστές από άλλες χώρες, που είχαν σκοπό να λάβουν μέρος στις εκδηλώσεις αυτές, φρόντισαν να αφήσουν το ακλυδώνιστο τους αποτύπωμα. Περίπου δέκα χιλιάδες παπούτσια, ποικίλων μεγεθών, χρωμάτων και σχεδίων, τοποθετήθηκαν στη γνωστή πλατεία της Δικαιοσύνης, δημιουργώντας μια εντυπωσιακή υπαίθρια εγκατάσταση.
Στην Ελλάδα, πέρα από τις ακτιβιστικές οργανώσεις και τα κινήματα που συγκεντρώθηκαν / διαδήλωσαν με συνοπτικές διαδικασίες στο Σύνταγμα, μια άλλη δράση ήταν που έκανε τη διαφορά, έστω και σε αρκετά μικρότερη κλίμακα. Η παγκόσμια, διαδραστική, καλλιτεχνική πλατφόρμα, MELD συνεργάστηκε με την οργάνωση που είναι υπεύθυνη για μια σειρά από ακτιβιστικές δραστηριότητες, ArtCOP21 και με αφορμή την περιβαλλοντική συνδιάσκεψη στο Παρίσι πραγματοποίησαν μια ενέργεια (‘Let the River Flow‘) που έφερνε στο προσκήνιο τον υποβαθμισμένο, Κηφισό ποταμό. Δεκάδες άνθρωποι, κλήθηκαν να δημιουργήσουν ένα ανθρώπινο ποτάμι κατά μήκος της υδάτινης επιφάνειας. Μέσα από τούτη τη συμμετοχική πράξη, επιχειρούσαν να επαναφέρουν τον εγκαταλελειμμένο ποταμό στη συλλογική μνήμη, αλλά και να κάνουν μια ευθεία αναφορά στο υπό κατασκευή, παρακείμενο, τεχνικό κανάλι. Κατά μια έννοια, μια μικρή ομάδα ανθρώπων, προσπαθούσε να γεφυρώσει την απόσταση που χωρίζει το φυσικό με το τεχνητό, το δημόσιο με το ιδιωτικό, το ομαδικό με το ατομικό.
Μια ευαισθητοποιημένη, συμμετοχική δραστηριότητα που είναι προφανές, πως δεν κρύβει τις έκδηλες επιρροές της, τουναντίον, τις εκμεταλλεύεται και τις προσαρμόζει κατάλληλα. Το 2008, ο Francis Alÿs, ένας Βέλγος καλλιτέχνης που διαβιεί στο Μεξικό και έχει διακριθεί για το πολυμορφικό μοντέλο της δουλειάς του (τα τεχνολογικά μέσα συναντούν την αστική περφόρμανς και η πολιτική την ποίηση) σε συνεργασία με μια ομάδα καλλιτεχνών (ως επί το πλείστον κινηματογραφιστών), το μη κερδοσκοπικό, ινστιτούτο σύγχρονης τέχνης, NMAC και εθελοντές – παιδιά από την Ταγγέρη (Βόρειο Μαρόκο) και την Ταρίφα (Νότια Ισπανία), παρουσίασε μια ιδιότυπη, προσωρινή, συμμετοχική δράση που είχε στο επίκεντρο της τον άνθρωπο και το πώς τα οριοθετημένα σύνορα μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσα από έναν ποιητικό αναστοχασμό που επαναφέρει τις υποδιαιρεμένες και απομακρυσμένες πολιτικές οντότητες σ’ ένα νοητό, συνεκτικό σύνολο. Δύο ομάδες παιδιών, η μια τοποθετημένη στην πλευρά του Ταγγέρη και η άλλη, στην αντίστοιχη, που ευρίσκεται στην Ταρίφα, φορώντας μαγιό και κρατώντας από μια σαγιονάρα στο χέρι (η οποία έχει μετατραπεί σε πλεούμενο), αποχωρίζονται την ακτή και εισέρχονται στη θάλασσα με απώτερο σκοπό να συναντηθούν. Φυσικά και το τελευταίο, αποτελεί κάτι, που επιτυγχάνεται φαντασιακά και η απόφαση να συμμετάσχουν παιδιά, δεν λήφθηκε απρομελέτητα. Η απόσταση που τα χωρίζει, μπορεί να είναι αξιοσημείωτη, η αθωότητα και το παιχνίδι τους, όμως, υπερκεράζει όλα όσα (φυσικά ή τεχνητά) μπορεί να καρατομούν το στενό του Γιβραλτάρ. Βαδίζοντας, το ένα πίσω από το άλλο, ετοιμάζονται να ταξιδέψουν με τα καράβια που κουβαλούν. Σαν άλλοι μυθολογικοί γίγαντες, προσπαθούν να διαβούν τις Ηράκλειες στήλες και να ανταμώσουν ανεμπόδιστα.
Στο βίντεο που γυρίστηκε και συνοδεύει αυτή, την ανθρωποκεντρική περφόρμανς, η οθόνη χωρίζεται στα δύο. Μ’ αυτό τον τρόπο, επιχειρείται να συλληφθεί, η κοινή κατεύθυνση δύο, σχεδόν πανομοιότυπων, συνόλων. Τα γεωγραφικά σημεία, στα οποία βρίσκονται οι ομάδες αυτές, μπορεί να είναι διαφορετικά, η ενέργεια που συντελείται, όμως, όπως και ο τελικός προορισμός, είναι ακριβώς τα ίδια. Δεν είναι τυχαίο που, πολλές φορές, το ένα βίντεο δίνει την ισχυρή εντύπωση πως αποτελεί φυσική ακολουθία του άλλου. Τα παιδιά εφορμούν στη θάλασσα και παλεύουν με τα κύματα, μέχρι να εξασφαλίσουν, πως το αυτοσχέδιο καράβι θα βρει τον νοερό του προσανατολισμό. Η κάμερα καταγράφει μια χαρούμενη και ανέμελη στιγμή, που όμως, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μονάχα ως τέτοια. Ο ευαισθητοποιημένος, Βέλγος καλλιτέχνης, εμπνέεται από τη συμμετοχική δραστηριότητα και τον κοινό χώρο για να καταλήξει σε ένα αποτέλεσμα ποιητικό. Στήνει, γέφυρες επικοινωνίας και συμφιλίωσης, επιτυγχάνοντας με αυτό τον τρόπο να αναδείξει, πολύπλευρες, κοινωνικοπολιτικές πτυχές.
Πρωτοβουλία, αναμφισβήτητα, πολιτική, που πηγάζει από έναν βαθύτερο προβληματισμό πάνω στην ίδια την ωφελιμιστική φυσιογνωμία της (απρόσκοπτης ή μη) διέλευσης και της (εχθρικής ή φιλικής) συνύπαρξης, ανάμεσα στις διχοτομημένες περιοχές. Πόσο μάλλον, αν αναλογιστεί κανείς, πως από το 2008, τα εν λόγω σύνορα δεν είναι μόνο στο επίκεντρο μιας συναισθηματικά αντιφατικής, πολιτικής επικαιρότητας (από τη μια, η ελπίδα της Αραβικής Άνοιξης και από την άλλη, η απειλή του Ισλαμικού Κράτους), μα τείνουν να οριοθετήσουν και να διαιρέσουν εκ νέου, όχι μόνο την ευρύτερη περιοχή της μεσογειακής λεκάνης, αλλά και την ευρωπαϊκή περιφέρεια. Ο ανθρώπινος παράγοντας υποσκελίζεται και η απόσταση (γεωγραφική, συναισθηματική ή και πολιτισμική) γιγαντώνεται, τη στιγμή που ολόκληρες περιοχές ισοπεδώνονται και επανακαθορίζονται, προκαλώντας αθρόα κύματα προσφύγων. Δεν είναι μόνο τα αιχμηρά συρματοπλέγματα ή τα θαλασσοδαρμένα τείχη που υψώνονται, αλλά και μια εθνικιστική ιδεοληψία που ρέπει ολοένα και περισσότερο προς το μίσος, τον φυλετισμό και τον φασισμό. Τείχη τεχνητά, φυσικά και πνευματικά, που μόνο σκοπό έχουν την εδαφική εκμετάλλευση, τη γεωγραφική απομόνωση και τον πολιτισμικό σκοταδισμό.
Συνάμα, η ενέργεια που πραγματοποίησε το 2008, ο Βέλγος καλλιτέχνης, πιστοποιούσε και κάτι ακόμη. Την ασυγκράτητη επιθυμία, ενός ανήσυχου δημιουργού, να ξεπεράσει χωρικά εμπόδια και να επαναλάβει αντίστοιχου ποιητικού αντίκτυπου, συμμετοχικές ενέργειες σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Οπουδήποτε υπάρχει, κάποιο εμφανές (ή δυσδιάκριτο) τείχος, σύνορο και όριο. Αυτό είναι κάτι που, ο Francis Alÿs, το έχει αποδείξει πολλές φορές, στη μακρόχρονη, καλλιτεχνική του ενασχόληση. To 2006 (ιστορική χρονιά κατά την οποία, ο Φιντέλ Κάστρο, παρέδωσε τα καθήκοντα του στο νεότερο του αδελφό, Ραούλ Κάστρο), δύο κοινότητες ψαράδων, αυτή που βρίσκεται στη νήσο Κι Γουεστ (Φλόριντα) και εκείνη που προσδιορίζεται ακριβώς απέναντι, στην Αβάνα (Κούβα), συνεργάστηκαν, σ’ ένα αντίστοιχης λογικής, εγχείρημα. Αυτή τη φορά, το διακύβευμα ήταν να έρθει πιο κοντά, η αδιαπέραστη οριογραμμή της κομμουνιστικής Κούβας, με εκείνη της καπιταλιστικής Αμερικής. Για να το πετύχουν αυτό, σε κάθε όχθη, δημιουργήθηκε και από μια ευθύγραμμη συστοιχία σκαφών, ενώ για αποφευχθούν οι ιδεολογικές αντιρρήσεις, καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές δεν γνώριζε για την κοινή, παράλληλη, δραστηριότητα της άλλης. Οι βάρκες των δύο περιοχών, φυσικά, και δεν αντάμωσαν, αποπειράθηκαν, όμως, να γεφυρώσουν το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό χάσμα με το να δημιουργήσουν μια ιδεατή γέφυρα, ένα σημείο τομής στον ορίζοντα. Στο δε παρασκηνιακό βίντεο που συνοδεύει τη δράση, εκτός από την προεργασία αντιπαραβάλλονται και τα διαφορετικά χαρακτηριστικά ιδιώματα της κάθε ομάδας – χώρας.
Από τις σκουριασμένες, χρωματιστές, ξύλινες βάρκες των Κουβανών στα καλογυαλισμένα, λευκά, πλαστικά σκάφη των Αμερικανών, η εξαχρείωση των πρώτων, συγκρούεται με την εξόφθαλμη ευμάρεια των δεύτερων. Δεν είναι μόνο, η κατάσταση στην οποία βρίσκονται τα σκάφη του ενός σε σχέση με εκείνα του άλλου, αλλά και ο ρουχισμός ή ο τρόπος με τον οποίο καταφθάνουν και τοποθετούν τις βάρκες. Κατ’ αυτή την έννοια, η προσήλωση με την οποία, οι Κουβανοί ψαράδες ενασχολήθηκαν είναι τέτοια που αποτυπώθηκε και στο τελικό αποτέλεσμα. Περισσότερα από εκατό σκάφη έλαβαν μέρος από την πλευρά των Κουβανών, τη στιγμή που η παρουσία των Αμερικανών κρίνεται αναμφίβολα πιο συγκρατημένη. Πίσω από την έκδηλη ανυπομονησία των Κουβανών να συμμετάσχουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα, κρύβεται, ο καταδυναστευμένος τους πόθος να γεφυρώσουν την απόσταση. Συνάμα, μια τέτοια πράξη, κατάφερε να ενεργοποιήσει τα αδρανοποιημένα τους αντανακλαστικά, όπως και να τους δώσει, έστω και ιδεατά, την ευκαιρία να δραπετεύσουν στην αντίπερα όχθη. Οι Αμερικανοί από την άλλη, απέδειξαν πως δεν βρίσκονται στην ίδια θέση, ώστε να νιώθουν την ανάγκη αυτή (τουλάχιστον, όχι από την ίδια σκοπιά). Κάτω από τα καθαρά και ακριβά τους ρούχα, συναντάμε ανθρώπους που έχουν απομακρυνθεί από την πνευματικότητα των πραγμάτων και λειτουργούν με βάση το καθαρό κέρδος. Μια συμμετοχική δράση, η οποία, αναδεικνύει, όχι μόνο τις οικονομικές, αλλά και τις πολιτισμικές διαφορές των δύο χωρών.
Τέσσερα χρόνια νωρίτερα (2002), ο Francis Alÿs, με τη συμμετοχή του Cuauhtémoc Medina (επιμελητής και ιστορικός τέχνης) και ο Rafael Ortega (καλλιτέχνης και κινηματογραφιστής) θα υλοποιούσε μια δράση περισσότερο μεγαλεπήβολη που όμως, θα χρησιμοποιούσε τα ίδια εργαλεία για να περάσει το πολιτικό της μήνυμα. Στις άγονες εκτάσεις (αμμόλοφοι), στα φτωχικά περίχωρα της πρωτεύουσας του Περού (Λίμα), συγκέντρωσε και τοποθέτησε σε παράταξη, 500 εθελοντές (φοιτητές). Οι τελευταίοι, κρατώντας φτυάρια στα χέρια τους, επιχείρησαν να μετατοπίσουν έναν αμμόλοφο. Σχηματίζοντας μια ιδεατή ευθεία – ενιαία γραμμή, κατόρθωσαν να περπατήσουν μια απόσταση 500 μέτρων ανασκαλεύοντας σε κάθε βηματισμό τους, την επιφάνεια του αμμόλοφου. Μπορεί, ο λόφος, να μην άλλαξε θέση ή κάτι τέτοιο να μην γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι ίδιοι όμως, μετακινήθηκαν και αυτό γιατί, φαινομενικά πίστεψαν σε κάτι που υπερβαίνει την κοινή λογική και επιζητεί την ομαδική συνεργασία για να καταφέρει να πραγματωθεί. Κατά μια έννοια, ο Francis Alÿs, καυτηριάζει το γεγονός, πως οι ανώτεροι στόχοι, συνήθως, επιφέρουν πενιχρά αποτελέσματα και αυτό είναι κάτι που διαρκώς επαναφέρει και το πρόσφατο, διεφθαρμένο παρελθόν της χώρας.
Η προηγούμενη παρουσία του Francis Alÿs, στο Περού, δείχνει πως τον επηρέασε ριζικά. Το 2000, ήταν χρονιά σημαντικών κοινωνικών και πολιτικών αλλαγών στην πρόσφατη ιστορία του Περού. Η προσπάθεια του Προέδρου της χώρας Αλμπέρτο Φουτζιμόρι (1990 – 2000) να διατηρηθεί στην εξουσία με αθέμιτα και καταχρηστικά μέσα (νοθεία, πολιτική δωροδοκία), είχε σαν αποτέλεσμα να σημειωθούν αιματηρές διαδηλώσεις. Μπορεί η 11ετής θητεία του εν λόγω Προέδρου, να κρίθηκε επιτυχημένη μιας και κατόρθωσε να βγάλει τη χώρα από το οικονομικό αδιέξοδο, μετά από τόσα χρόνια, όμως, αδιάλειπτης διακυβέρνησης, φαινόταν πως η διαφθορά είχε μολύνει κάθε ανώτερο κυβερνητικό κλιμάκιο. Η στάση του Προέδρου, ενέπνευσε ένα νέο κίνημα αντίστασης και έτσι, ο κόσμος, συνενώθηκε κάτω από ένα ενιαίο σκοπό. Λίγους μήνες αργότερα, ο Πρόεδρος της χώρας, θα δήλωνε την παραίτηση του και η χώρα θα οδηγούνταν σε επαναληπτικές εκλογές. Προς στιγμή, ο κόσμος πίστεψε, πως αυτό ήταν αποτέλεσμα της δικής του πίεσης και πως με την αποχώρηση του Προέδρου ξεκινούσε μια νέα σελίδα για την χώρα. Στην πράξη όμως, θα αποδεικνυόταν, πως η αντιμετώπιση της διαφθοράς είναι μια κατάσταση χρονοβόρα και δαιδαλώδης. Αυτή, η ευπιστία του κόσμου, πως μπορεί να αλλάξει την πορεία των γεγονότων είναι που γεννάει ψεύτικες προσδοκίες και επιφέρει διαφορετικά από το προσδοκώμενο, αποτελέσματα. Η αλλαγή ή η μεταβολή από μια κατάσταση σε μια άλλη δεν γίνεται ακώλυτα, ακόμη κι όταν, μια ομάδα ανθρώπων δείχνει εξόχως αποφασισμένη να το καταφέρει και μέσα από το πείραμα του Francis Alÿs, κάτι τέτοιο γίνεται κατανοητό, όπως και ότι στην περίπτωση αυτού, το αποτέλεσμα αφήνει μια διαφορετική επίγευση και επιστρέφει την προβληματική στις απαρχές της συμμετοχής.
Στο εντυπωσιακό βίντεο που κινηματογραφήθηκε και καταγράφει την ίδια τη δράση, εκτός από τις επίγειες ή εναέριες λήψεις που δείχνουν την ανθρώπινη αλυσίδα να περιδιαβαίνει, σκάβοντας έναν αμμόλοφο, φαίνεται η συνεργασία αυτή και το αίσθημα της ικανοποίησης. Είναι η συνεισφορά σε μια διαδικασία και η ψευδαίσθηση της αλλαγής που δημιουργεί την ευφορία στην αρχή ή στο τέλος της πράξης και όχι το καθ’ αυτό αποτέλεσμα. Η αίσθηση της προσωπικής ανανέωσης και της συνειδητοποίησης, μέσα από μια εξομοιωμένη συμμετοχή. Ο Francis Alÿs, χρησιμοποιεί, μια ακόμη, ανθρώπινη παρέμβαση που στην πραγματικότητα δεν αφήνει κάποιο φανερό αποτύπωμα στο διαμορφωμένο περιβάλλον. ‘Η πίστη μετακινεί βουνά’, όπως ονομάστηκε ευστόχως ποιητικά, το εν λόγω εικαστικό πείραμα, λειτουργεί το ίδιο μεταφορικά σε κάθε επίπεδο και αυτή η υποδόρια υλικότητα είναι που το ξεχωρίζει και επανακαθορίζει την έννοια της σύγχρονης τέχνης. Τίποτα δεν αφαιρέθηκε ή προστέθηκε και έτσι, δεν παραμορφώθηκε ο αμμόλοφος, οποιαδήποτε αλλαγή είναι εσωτερική και αφορά ισοδύναμα, τον κάθε εμπλεκόμενο (ως μονάδα), όπως και την ίδια, την έννοια, της ομάδας.
Γι’ αυτό, έχει σημασία να αναζητηθεί διεξοδικά και σε βάθος χρόνου, το πώς επιδρούν στην καθημερινότητα των πολιτών εφάμιλλες συμμετοχικές δράσεις. Εάν, δηλαδή, η προεργασία και πρακτική επιτέλεση τους έχει εποικοδομητικό αντίκτυπο στη ψυχολογία κοινωνιών που προσπαθούν να μεταβούν σ’ ένα πιο δημοκρατικό και προοδευτικό μοντέλο διακυβέρνησης ή και σε άλλες που ενώ βρίσκονται ήδη σε ένα τέτοιο σύστημα αντιμετωπίζουν καταστάσεις που δοκιμάζουν τη φυσιογνωμία, τη συνοχή και την αντοχή τους. Κατά πως φάνηκε και από τα παραπάνω, κάτι τέτοιο επιτυγχάνεται κατά το αρμόζον. Μέσα από μερικές, εύστοχες και εμπνευσμένες πρωτοβουλίες, τα όρια των συμμετασχόντων εθελοντών δοκιμάστηκαν και κατέληξαν σε μια κατάσταση που τους έβγαλε από την μονότονη, αμέτοχη καθημερινότητα. Κάτι τέτοιο συνέβη, αναδεικνύοντας, ταυτόχρονα και το πρόβλημα της εκάστοτε περιοχής. Προηγουμένως, οι άνθρωποι αυτοί, ξεπέρασαν τα εσωτερικά τους όρια ή σύνορα και ήρθαν πιο κοντά στον πλησίον τους. Συνεργάστηκαν με έκδηλη χαρά, κάτω από το πνεύμα ή και το όραμα μιας μεγαλεπήβολης ιδέας που υπερβαίνει τις κοινωνικοπολιτικές διαφορές και τα προκαθορισμένα σύνορα. Τίποτα, απ’ όλα τα παραπάνω πάντως, δεν θα είχε επιτευχθεί, αν ο Francis Alÿs και οι κατά τόπους συνεργάτες του, δεν διέθεταν την υπερβατική ικανότητα να βλέπουν πιο μακριά και βαθύτερα από την αυτονόητη επιφάνεια των πραγμάτων. Γιατί, για να παρέμβεις με τέτοιο τρόπο στο δομημένο περιβάλλον, χρειάζεται να αφουγκράζεσαι συνεχώς τις μεταβλητές που το χαρακτηρίζουν και να επιδιώκεις να τις αλλάξεις με μικρές και ανεπαίσθητες ενέργειες που δεν μεταλλάσσουν τον φλοιό, αλλά δρουν καταλυτικά στον εσωτερικό πυρήνα των συμμετεχόντων υποκείμενων και της ομάδας στην οποία εμπίπτουν.
Εκτός από τις προαναφερόμενες αλλά πιο αντιπροσωπευτικές ενέργειες, ο Francis Alÿs, στο πέρασμα των χρόνων, πραγματοποίησε πολλές ακόμη, μονάχος ή με τη συμμετοχή άλλων. Στις περισσότερες από αυτές, η ποιητική του σκοπιά κατέληγε να είναι πράξη αναμφίβολα, πολιτική. Γιατί, πως αλλιώς θα μπορούσε να ερμηνευθεί το γεγονός, πως πήρε έναν κουβά με πράσινη μπογιά και αφού τον τρύπησε, άρχισε να διαβαίνει τα σύνορα που χωρίζουν το Ισραήλ από την απομονωμένη, Δυτική Όχθη, δημιουργώντας τη δική του πράσινη γραμμή στο ονομαζόμενο και τείχος της ντροπής (‘The Green Line‘, 2004). Ή όταν βάζει δύο παιδιά να τρέχουν, σπρώχνοντας ένα ρολό φιλμ σαν να είναι παιχνίδι, στους χαώδεις δρόμους της πρωτεύουσας του Αφγανιστάν, καταδεικνύοντας με αυτό τον έμμεσο τρόπο τις κόπιες (και όχι τα αρνητικά) των φιλμ που κατάσχεσαν και έκαψαν το 2001, οι Ταλιμπάν (‘Reel/Unreel‘, 2011). Αυτή, η ποιητική και φιλοσοφική αντίληψη, με την οποία συνεχώς βρίσκει τον τρόπο να στήνει γέφυρες επικοινωνίας και μεταφοράς στα πιο απροσδόκητα και απαγορευμένα σημεία του κόσμου, διακρίνει κάθε καλλιτεχνική του προσπάθεια. Χωρίς να περιαυτολογεί ή να αναφέρει περιττές πληροφορίες, ο Francis Alÿs, δημιουργεί εικόνες δυνατές που ενώ αντλούν έμπνευση από το προκαθορισμένο και περιορισμένο περιβάλλον ευρίσκουν τον τρόπο να το προσπεράσουν και να τοποθετηθούν στην περιοχή του εικονικού. Ταυτόχρονα, οι ενέργειες του, όσο συμβολικές και αν είναι, βρίσκονται στο εξισορροπητικό αυτό σημείο, που μπορούν να μετριάσουν την απρόσιτη ποιητικότητα και να γίνουν αντιληπτές από ένα ανυποψίαστο κοινό. Είναι τόσο εξευμενιστικός ο τρόπος που διερευνά και αναδεικνύει κάτι όπως και ορισμένη η επιδίωξη που ελλοχεύει πίσω από αυτόν, που δεν θα μπορούσε παρά να προκαλέσει, όχι μόνο την περιέργεια, αλλά και τη βαθιά κατανόηση ενός τέτοιου κοινού.
