Ξαφνικα περσι το καλοκαιρι
Το ‘Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι’, ένα από τα ανυπέρβλητα αριστουργήματα του Τένεσι Ουίλιαμς, μεταφέρεται στο θεατρικό σανίδι κάτω από την σκηνοθετική καθοδήγηση του Δημήτρη Μαυρίκιου (τελευταίο ανέβασμα του έργου το 2008 στο Αμφιθέατρο Σπύρου Ευαγγελάτου). Ο Μαυρίκιος είχε αναμετρηθεί και στο παρελθόν με τον μεγάλο συγγραφέα. Το 1998 είχε ανεβάσει με ανανεωτικό τρόπο τον ‘Γυάλινο Κόσμο’ στο θέατρο Εμπρός και η παράσταση είχε στεφθεί με μεγάλη επιτυχία.
Στο φετινό ανέβασμα τη μετάφραση του πρωτότυπου κειμένου την έχει κάνει ο ίδιος ο Μαυρίκιος και το αποτέλεσμα δείχνει ικανοποιητικό. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση που επιφυλάσσει ο Τένεσι Γουίλιαμς στους ασταθείς και καταραμένους του ήρωες βρίσκεται εδώ, όπως και ο βαθιά εξομολογητικός και σε σημεία επικριτικός του λόγος. Το ‘Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι’ άλλωστε, είναι η υστάτη προσπάθεια του ίδιου του Γουίλιαμς να ξορκίσει: την προσωπική ευθύνη που νιώθει για την οικογενειακή του τραγωδία (η αδελφή του οδηγήθηκε από τη μητέρα τους σε μετωπική λοβοτομή με αποτέλεσμα να μείνει διανοητικά ανάπηρη) και τη συγγραφική ανασφάλεια που του δημιουργεί μια κοινωνία που δεν δείχνει ακόμη έτοιμη να αποδεχθεί την ομοφυλοφιλία.
Η δε επιβεβλημένη απόφαση του Μαυρίκιου να χρησιμοποιήσει το ποίημα ‘Ο Άγιος Σεβαστιανός Του Σοδομίτη’ στην παράσταση κρίνεται πετυχημένη. Με αυτό τον τρόπο ο Μαυρίκιος μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα όχι μόνο τον χαρακτήρα του Σεμπάστιαν (το alter ego του συγγραφέα) αλλά και το αφοριστικό κλίμα της εποχής. Ο Γουίλιαμς είχε αυτολογοκριθεί στην εποχή του (1958) με αποτέλεσμα να μην εντάξει το ομοφυλοφιλικό αυτό ποίημα στο θεατρικό του. Στην παράσταση, ο Σεμπάστιαν, δεν θα κατορθώσει να γεμίσει της άδειες του σελίδες με ένα ποίημα (το συγκεκριμένο ποίημα) λίγο πριν τον τραγικό του θάνατο. Η αιτία θα αποδοθεί από την μητέρα του στην έλλειψη έμπνευσης. Η εξίσου τραγική ιστορία του Άγιου Σεβαστιανού θα ζωντανέψει, όμως, μέσα από τα μοναδικά λόγια του Σεμπάστιαν (Νίκος Κουρής). Ο Δημήτρης Μαυρίκιος θα χρησιμοποιήσει το πανέμορφο βίντεο που έχει επιμεληθεί ο διακεκριμένος Χρήστος Δήμας (από τους πρωτεργάτες της queer κινηματογραφικής θεματολογίας) και η ποιητική αυτή απόδοση θα γίνει με ευφάνταστο και απόλυτα ταιριαστό τρόπο.
Ο Χρήστος Δήμας θα συνδράμει με επεξηγηματικό ή αφαιρετικό τρόπο και με άλλα υπέροχα βίντεο καθ’ όλη τη διάρκεια της παράστασης. Η τέχνη του βίντεο, όμως, θα συναντηθεί με την ερμηνευτική απόδοση και θα αγγίξει το επίπεδο του εξαιρετικού όταν η Βάιολετ (Μπέτυ Αρβανίτη), η μητέρα του Σεμπαστιάν, θα αρχίσει να διηγείται με συγκλονιστικό τρόπο το ταξίδι με τον γιο της στα νησιά Γκαλαπάγκος. Ο τρόπος που η Αρβανίτη εξιστορεί το αλληγορικό μακελειό που συντελείται όταν αμέτρητα πεινασμένα όρνεα αρχίζουν να εξορμούν και να κατασπαράζουν τα μικρά και αβοήθητα θαλάσσια χελωνάκια είναι ανατριχιαστικός. Το παραστατικό βίντεο του Δήμα με την τρομαχτική περιγραφή της Αρβανίτη στο σκοτεινό και μικρό δωμάτιο του θεάτρου της οδού Κεφαλληνίας αιφνιδιάζει με βίαιο τρόπο τον θεατή.
Ο θεατής θα βρεθεί και σε άλλες λιγότερο ή περισσότερο επίπονες και έντονες σκηνές. Είναι τέτοια η θεματολογία και η γλαφυρότητα του κειμένου που κάτι τέτοιο φαντάζει αναπόφευκτο. Η προσπάθεια που καταβάλλει η Βάιολετ προκειμένου να σώσει την υπόληψη του γιού της αγγίζει τα όρια της κακίας και της παραφροσύνης. Δεν θα διστάσει να εξαγοράσει συγγενείς και γιατρούς προκειμένου να εξασφαλίσει πως ο γιος της θα παραμείνει άσπιλος και αγνός στη συνείδηση του κόσμου. Για την Βάιολετ, η ομοφυλοφιλία του γιου της έχει το ποιητικό άλλοθι ενός σπουδαίου καλλιτέχνη. Θα φτάσει μέχρι το σημείο να υποβάλλει την αγαπημένη του ξαδέρφη (Κάθριν) και μοναδικού μάρτυρα του θανάτου του (αλλά και του κοινωνικά μη αποδεκτού του βίου), σε λοβοτομή. Θέλει να αποκρύψει την αλήθεια με κάθε κόστος ακόμη κι αν χρειαστεί να οδηγήσει σε διανοητικό θάνατο ένα συγγενικό της πρόσωπο.
Η Μπέτυ Αρβανίτη διαθέτει την ερμηνευτική στόφα για να παίξει τον αβανταδόρικο μα και απαιτητικό ρόλο της Βάιολετ. Η Αρβανίτη δεν φοβάται να αναμετρηθεί με έναν ρόλο που έχει συνδεθεί με την θρυλική Κάθριν Χέπμπορν. Καταφέρνει να σταθεί όρθια χαρίζοντας στο θεατρικό κοινό άλλη μια συγκλονιστική ερμηνεία. Στα δικά της χέρια, η Βάιολετ είναι αξιοζήλευτα μοχθηρή, αδίστακτη και ανυποχώρητη στο εκβιαστικό δίλημμα που θα θέσει στον περίγυρο της. Ο χαρακτήρας της Βάιολετ, έχει τη δύναμη και την εξουσία να επιβληθεί και η Αρβανίτη το αποδεικνύει με χάρη και επιβλητικό εκτόπισμα. Η προσήλωση της στην σχεδόν βαλσαμωμένη εικόνα του γιού της αγγίζει τα όρια ενός λανθάνοντος ερωτισμού. Ο τρόπος που αναπολεί τις κοινωνικές και προσωπικές της συνευρέσεις με τον μονάκριβο και αδικοχαμένο της γιο διαθέτει ακριβώς αυτό τον θαυμασμό που ξεπερνάει τα όρια της προστατευτικής μητρότητας και σκαρφαλώνει στις παρυφές τις αιμομιξίας.
Αλλά και η Λουκία Μιχαλοπούλου καταβάλλει φιλότιμες προσπάθειες και δίνει μια αξιόλογη ερμηνεία στον ρόλο της ταλαιπωρημένης Κάθριν. Ο χαρακτήρας της ακροβατεί ανάμεσα στην παράνοια που προσπαθούν οι γύρω της να της επιβάλλουν και την τρομακτική διαπίστωση πως η αλήθεια που κρύβει μέσα της είναι ακόμη πιο εξωφρενική. Η Λουκία δίνει μάχη ανάμεσα στις χαμηλές και τις υψηλές συχνότητες του χαρακτήρα της και καταφέρνει να κερδίσει με την ειλικρίνεια του ρόλου της τη συμπάθεια του κοινού. Μπορεί στις υψηλές να χρειάζεται ακόμη δουλειά προκειμένου να αποφευχθούν κάποιες υπερβολές στις χαμηλές της όμως είναι βαθιά αληθινή και συγκινητική. Όταν θα βρεθεί στο φρενοκομείο και υπό τον φόβο της επικείμενης λοβοτομής, εκείνη θα τολμήσει να δει την αλήθεια κατάματα. Η Λουκία Μιχαλοπούλου σε μια απέριττη και απογυμνωμένη σκηνή, μόνη εναντίον όλων, θα βιώσει την αγωνία και τον τρόμο της Κάθριν. Στο τέλος, μαζί με αυτή θα λυτρωθεί και το ίδιο το κοινό όσο κι αν το αποτρόπαιο ενός κανιβαλικού θανάτου αδυνατεί να το συλλάβει ο ανθρώπινος νους.
Στον αντίποδα ο Αλέξανδρος Βάθρης, στο σημαντικό ρόλο του δόκτορα Τσουκρόβιτς δεν καταφέρνει ακόμη να πείσει για την αποφασιστικότητα και την αμφισημότητα που απαιτεί ο χαρακτήρας του. Έχω την εντύπωση πως στη θέση του χρειαζόταν ένας πιο έμπειρος ηθοποιός. Μπορεί μετά το δεύτερο μισό της παράστασης, ο Αλέξανδρος, να βυθίζεται λίγο παραπάνω στο ρόλο του διαλύοντας την αρχική αμηχανία του κοινού (υπέροχα σκηνοθετημένες οι στιγμές που βρίσκεται μόνος του επί σκηνής και βασανίζεται από το ‘φάντασμα’ του Σεμπάστιαν και μιας ενδεχόμενης ομοφυλοφιλικής του ταύτισης) δεν καταφέρνει, όμως, τελικά να δώσει την απαραίτητη υπόσταση με τον μηχανικό τρόπο που ερμηνεύει συνολικά τον ρόλο. Από τους υπόλοιπους ρόλους ξεχωρίζει με το χαρακτηριστικό της μπρίο η Βαγγελιώ Ανδρεαδάκη στο ρόλο της κυρίας Χόλι. Η Ανδρεαδάκη, στο σύντομο ρόλο της, δίνει ζωντάνια και πνοή σε έναν χαρακτήρα που θα μπορούσε στα χέρια κάποιου άλλου ηθοποιού να καταλήξει περίγελος ή καρικατούρα. Η εξωστρέφεια της είναι διάχυτη μα και συνάμα ελεγχόμενη ενώ η οικονομική συμφωνία που θα κάνει δεν θα την αφήσει συναισθηματικά αμέτοχη.
Όσον αφορά το τεχνικό μέρος, κάποιες ηχητικές αστοχίες παρατηρήθηκαν κατά το πρώτο κυρίως δεκάλεπτο της παράστασης. Σε κάποια από αυτά τα σημεία η μουσική και ο ήχος υποσκέλιζε τον λόγο ενώ σε κάποιες άλλες υπήρχε πρόβλημα συγχρονισμού. Στην πορεία όμως αυτά τα προβλήματα αντιμετωπίστηκαν. Η μουσική επιμέλεια και σύνθεση του Στάθη Σκουρόπουλου χωρίς να εντυπωσιάζει είναι λειτουργική. Οι φωτισμοί του Λευτέρη Παυλόπουλου είναι καλοί ιδιαίτερα στον τρόπο με τον οποίο φωτίζουν το σκηνογραφικό κομμάτι. Αυτό με τη σειρά του εντυπωσιάζει. Ο Δημήτρης Πολυχρονιάδης επιμελήθηκε με υποδειγματικό τρόπο την σκηνογραφία της παράστασης. Με λίγα αντικείμενα και σωστή τοποθέτηση μπόρεσε να αποδώσει και να συνταιριάξει τον τροπικό κήπο της Βάιολετ με το δωμάτιο που θυμίζει μαυσωλείο. Αλλά και τα κοστούμια της Ελένης Μανωλοπούλου ήταν υπέροχα: Από το αέρινο φόρεμα που φοράει η Κάθριν μέχρι το εντυπωσιακό ρούχο (σαν σαρκοφάγο φυτό) της Βάιολετ μοναδική παραφωνία παραμένει το καθημερινό ντύσιμο (σπορ) του γιατρού.
Μπορεί το ‘Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι’ να φέρνει αναπόφευκτα στο μυαλό την κλασσική ταινία του Τζόζεφ Μάνκεβιτς (1959) και τις αξεπέραστες ερμηνείες τριών εξαιρετικών ηθοποιών (Κάθριν Χέπμπορν, Ελίζαμπεθ Τέιλορ, Μοντγκόμερι Κλιφτ) ο Δημήτρης Μαυρίκιος, όμως, δείχνει να μην φοβάται τις όποιες συγκρίσεις και παραδίδει μια πολύ καλή μεταφορά. Μέσα από τη δική του μετάφραση δείχνει πως σέβεται το θεατρικό κείμενο ενώ με τη συμβολή του Χρήστου Δήμα και τα συμπληρωματικά βίντεο που σκηνοθέτησε (ο τελευταίος) αποδεικνύει πως μπορεί να συνδιαλεχθεί απολύτως ισορροπημένα και με άλλες μορφές τέχνης. Η καθοδήγηση του στο σύνολο των ηθοποιών είναι εξαιρετική και η Μπέτυ Αρβανίτη χαρίζει απλόχερα άλλο ένα ερμηνευτικό ρεσιτάλ χωρίς να παραγκωνίζεται η αλλοπαρμένη μα συγκινητική κατάθεση της Λουκίας Μιχαλοπούλου. Είναι όμως κάποιες απαιτητικές σκηνές, όπως αυτή της αποκάλυψης της μακάβριας αλήθειας στην τελευταία πράξη που ο Δημήτρης Μαυρίκιος αγγίζει στα ενδόμυχα του και τον πιο απαιτητικό θεατή.
Το ‘Ξαφνικά Πέρσι το Καλοκαίρι’ ενδεχομένως να μην σοκάρει όσο όταν πρωτοκυκλοφόρησε στη λογοκριτική και συντηρητική του εποχή (1958). Από τότε μέχρι σήμερα έχουν σημειωθεί τεράστια βήματα που αναγνωρίζουν τα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων αλλά και των ψυχικά ασθενών. Η ανθρωποφαγία, η αιμομιξία, ο βιασμός και η εκπόρνευση, όμως, είναι θέματα που πάντα θα συγκλονίζουν τα όχι και τόσο υγιή θεμέλια μιας βίαιης και κανιβαλικής κοινωνίας και το διαχρονικό κείμενο του Τένεσι Γουίλιαμς με κάθε νέα θεατρική επίσκεψη και αφορμή καταφέρνει να μας το υπενθυμίσει και να ανοίξει τη συζήτηση για όλα όσα παραμένουν ακόμη ταμπού.
