Got a sinking feeling they don’t care

Με αφορμή τα πολύνεκρα ναυάγια που σημειώθηκαν τις τελευταίες μέρες στη θαλάσσια περιοχή της Μεσογείου, η Διεθνής Αμνηστία, ανέβασε ένα βίντεο που μολονότι η συνολική του διάρκεια δεν ξεπερνάει τα 30 δευτερόλεπτα αυτό αποδεικνύεται, ιδιαίτερα  δηκτικό και επικριτικό. Στο εν λόγω βίντεο, εμφανίζεται η Καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ και ο Πρωθυπουργός της Βρετανίας, Ντέιβιντ Κάμερον, να απολαμβάνουν ξέγνοιαστα και αμέριμνα, τη βαρκάδα τους σε κάποια υδάτινη επιφάνεια. Η γαλήνια και αδιάφορη αυτή στιγμή αντιπαραβάλλεται με εικόνες ανείπωτης, ανθρώπινης φρίκης. Δύτες περισυλλέγουν νεκρά σώματα μεταναστών, ενώ σε άλλη σκηνή οι μετανάστες  προσπαθούν να κρατηθούν στη ζωή, τη στιγμή που το συνωστισμένο πλοιάριο τους οδηγείται στο βυθό της θάλασσας.

Η Άνγκελα Μέρκελ και ο Ντέιβιντ Κάμερον, δύο μόλις (αν και οι πιο αντιπροσωπευτικοί και επιδραστικοί) από τους 28 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, συνεχίζουν να απολαμβάνουν με προκλητική αυθάδεια και αδιαφορία, τη νηνεμία ενός ασφαλούς, ειδυλλιακού τοπίου, που κατά πάσα πιθανότητα βρίσκεται στα αυστηρώς οχυρωμένα και γι’ αυτό απαραβίαστα σύνορα των συγκεκριμένων χωρών. Με αυτό τον τρόπο, επιδεικνύουν τα προκαθορισμένα όρια μιας επιλεκτικής, και μόνο κατ’ επίφαση ανεκτικής μετανάστευσης, καθώς επίσης, τα όρια ενός ανθρωπισμού που εξαντλείται σε δημόσια ευχολόγια και γενικόλογες αοριστίες. Και όλα αυτά την ώρα που μαίνονται εμφύλιοι πόλεμοι και αιματηρές συγκρούσεις, που οι ίδιοι συντηρούν ή υποδαυλίζουν στις χώρες των αφρικανικών ή αραβικών κρατών, όπου τα γεωπολιτικά και ενεργειακά συμφέροντα υποσκελίζουν κάθε ίχνος ανθρώπινου παράγοντα. Είναι τέτοια η ευθύνη που βαραίνει τις εύρωστες οικονομικά και στρατιωτικά, ευρωπαϊκές χώρες, που παρακολουθώντας δύο εκ διαμέτρου αντίθετες εικόνες σαν κι αυτές, ελπίζεις πως οι ρόλοι (ανάμεσα σε εκείνους που θαλασσοπνίγονται και σε αυτούς που αρμενίζουν), γρήγορα θα αντιστραφούν. Εκτός κι αν, οι Ευρωπαίοι, αποφασίσουν να επωμιστούν την υποχρέωση που έχουν απέναντι στους πρόσφυγες, ώστε να αλλάξει άρδην η κατάσταση.

Η Διεθνής Αμνηστία, ζητάει την παρέμβαση των ευαισθητοποιημένων ευρωπαίων πολιτών, προκειμένου οι τελευταίοι να πιέσουν τις εφησυχασμένες κυβερνήσεις τους να αναλάβουν άμεσα δράση. Έτσι ώστε να μην πνιγούν και άλλες αθώες, ανθρώπινες ζωές στη Μεσόγειο. Υπολογίζεται πως, μισό εκατομμύριο προσφύγων, οι περισσότεροι από την εμπόλεμη και κατεστραμμένη Συρία, περιμένουν να περάσουν τα σύνορα της Ελλάδας για να λυτρωθούν από τα δεινά και τις αντιξοότητες ενός υποκινούμενου και ανεξέλεγκτου πλέον, πολέμου. Αυτό που δεν γνωρίζουν είναι πως τους περιμένουν αδίστακτα και πολύ καλά οργανωμένα κυκλώματα δουλεμπόρων, οι οποίοι, όχι μόνο εξαγοράζουν τις εναπομείνασες ελπίδες που έχουν για να ταξιδέψουν σε κάποια χώρα της Ευρώπης, με ένα σημαντικό ποσό (το κόστος ενός πλαστού διαβατηρίου έχει τιμή εκκίνησης τα 2.000, ενώ τα ναύλα τα 1.000 ευρώ), αλλά τους στοιβάζουν κιόλας, σε αυτοσχέδιες βάρκες και σαπιοκάραβα, αυξάνοντας έτσι τις πιθανότητες που έχουν για να ναυαγήσουν και να θαλασσοπνιχτούν. Το εμπόριο αυτό, καταλήγει να είναι μια τεράστια, προσοδοφόρα επιχείρηση, η οποία όπως και κάθε άλλο, αντίστοιχο εμπόριο, ανυπεράσπιστων ανθρώπινων ψυχών, οδηγεί σε εκατόμβες νεκρών.

Το αποτροπιαστικό ναυάγιο που σημειώθηκε ανοιχτά, της ιταλικής Λαμπεντούζας, δεν ήταν το μοναδικό που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή αυτή, είναι το πιο μαζικό όμως (700 νεκροί – αγνοούμενοι), γι’ αυτό και το πιο ανησυχητικό. Τον Ιούνιο του 2013, ένα ακόμη ναυάγιο συγκλόνισε την ίδια περιοχή, 366 μετανάστες βρήκαν με παρόμοιο τρόπο, τραγικό θάνατο στα αδηφάγα νερά της Μεσογείου. Και τότε, όπως και τώρα, είχε σημάνει κόκκινος συναγερμός στην Ευρώπη, όχι μόνο γι’ αυτούς που σκοτώθηκαν, αλλά κυρίως για όσους διαφαινόταν πως θα ακολουθήσουν την ίδια δίοδο. Μόνο που αυτή η ειδοποίηση, αποδείχθηκε ανθρωπιστικά κενή και περιορίστηκε σε υποδείξεις που είχαν να κάνουν με αυστηρότερα μέτρα (φράχτης στον Έβρο, θαλάσσιοι έλεγχοι) που στην ουσία το μόνο που επιχειρούσαν ήταν να ανακόψουν και να περιορίσουν την αθρόα είσοδο μεταναστών, στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στις υπόλοιπες χώρες του Νότου. Καμία προστατευτική μέριμνα και μεταναστευτική διευκόλυνση δεν υπήρξε, για όσους προέρχονται από εμπόλεμες ζώνες και περιοχές, και αυτό το αποδεικνύουν απερίφραστα, οι χιλιάδες Σύροι που καταφθάνουν με παράνομο και παρακινδυνευμένο τρόπο καθημερινά στη θαλάσσια λεκάνη της Μεσογείου.

Ο προσωρινός, ανεπαρκής καταυλισμός που στήθηκε στα κλειστά σύνορα της Τουρκίας, δεν θα μπορούσε να αποτρέψει τα 2.5 εκατομμύρια των Σύρων προσφύγων (ο αριθμός αυτός αφορά μόνο τη γείτονα χώρα) από το να διεκδικήσουν το αυτονόητο, μια νέα χώρα και ένα πιο ειρηνικό αύριο γι’ αυτούς και τα παιδιά τους. Τη στιγμή δε μάλιστα, που η τόσο λαμπρή τους πατρίδα, είχε καταστραφεί ολοσχερώς, όχι μόνο από την εσωτερική, βίαιη σύρραξη αλλά και από την μετέπειτα επέλαση των τζιχαντιστών που εποφθαλμιούσαν κάποια από τα εδάφη της (και του Ιράκ) για να εγκαθιδρύσουν το Ισλαμικό Κράτος. Οι Τούρκοι (αλλά και οι Ιρακινοί) δουλέμποροι δεν θα μπορούσαν να εκμεταλλευθούν αποτελεσματικότερα τον πόνο των Σύρων προσφύγων. Ο οικονομικός τζίρος από μια τόσο μεγάλη εκμετάλλευση ανέρχεται σε μερικά δισεκατομμύρια δολάρια και η Ευρωπαϊκή Ένωση, απέτυχε να ελέγξει με επιτυχή και πολιτισμένο τρόπο, όχι μόνο τα σύνορα των ευάλωτων χωρών του Νότου, αλλά και τα κυκλώματα που δρουν ανεξέλεγκτα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Λίγα μόλις 24ώρα μετά το μεγαλύτερο προσφυγικό ναυάγιο στη Λαμπεντούζα, άλλη μια καταβύθιση σκάφους θα συντάραζε συθέμελα τους αρμόδιους φορείς, αυτή τη φορά στην περιοχή του Ζέφυρου, βορειοανατολικά της Ρόδου. Ένα ξύλινο πλοιάριο που μετέφερε 200 ανθρώπους θα προσέκρουε και θα διαλυόταν με μανία στη βραχώδη, παραθαλάσσια ακτή. Για καλή τους τύχη, οι περισσότεροι από τους μετανάστες διασώθηκαν, και αυτό γιατί σε αντίθεση με τη Λαμπεντούζα το ναυάγιο συνέβη πολύ κοντά στον γιαλό και οι μετανάστες  πρόλαβαν να εγκαταλείψουν εγκαίρως το πλοιάριο, όταν αυτό άρχισε να βυθίζεται. Τα γρήγορα αντανακλαστικά των λιμενικών αρχών (και στα δύο τραγικά ναυάγια), η κοινωνική κατακραυγή και η προσχηματική παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οδήγησαν στον εντοπισμό και στην άμεση σύλληψη των δουλεμπόρων που οδηγούσαν και μετέφεραν τους μετανάστες – πρόσφυγες. Το δυσάρεστο εύρημα και στις δύο περιπτώσεις είναι πως, ανάμεσα στους δουλεμπόρους που συνελήφθησαν, συμμετείχαν και Σύροι. Γεγονός που αποδεικνύει, πως δεν δίστασαν να εκμεταλλευθούν και τελικά να οδηγήσουν στο θάνατο εκατοντάδες μετανάστες που ήταν συμπατριώτες τους. Όχι ότι αν προέρχονταν από άλλη χώρα θα μείωνε την πράξη ή θα άλλαζε το αποτέλεσμα, αλλά η συγκεκριμένη διαπίστωση δείχνει πως δεν υπάρχει κανένας ηθικός φραγμός όταν πρόκειται να αντιμετωπίσεις την εξαθλίωση σου με το αίμα των άλλων, εκδηλώνοντας τα πιο αποκτηνωμένα σου ένστικτα.

Και αν η καταπολέμηση του δουλεμπορίου των μεταναστών, βασίζεται κατά κύριο λόγο, στην εξάρθρωση των κυκλωμάτων, η σύλληψη των διακινητών, των μεταφορέων και των παραληπτών (τρία διαφορετικά κέντρα ανθρώπινων αρμοδιοτήτων), αποτελεί μια υπόθεση που είναι απαιτητική και σε καμία περίπτωση δεν επιλύεται άμεσα ή απρόσκοπτα. Απαιτεί αποφασιστικό σχεδιασμό, συντονισμό και συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων κρατών με τις αρμόδιες υπηρεσίες, αλλά και την πίστη πως κανένας από αυτούς δεν θα διαφθαρεί. Μέχρι να οργανωθεί και να τεθεί σε ισχύ μια τόσο μεγαλεπήβολη επιχείρηση – εκκαθάριση από την ευρωπαϊκή πλευρά, καλό θα ήταν να γίνει αντιληπτό πως κανένας τρόπος δε θα μπορούσε να είναι πιο αποτελεσματικός από την εξάλειψη των γενεσιουργών αιτιών που οδηγούν σε τεράστια κύματα ανθρώπινης μετανάστευσης: πολιτικά κίνητρα, πολεμικές συγκρούσεις, οικονομικές συνθήκες, κοινωνικοί λόγοι, περιβαλλοντολογικές καταστροφές. Όσο αυτοί οι λόγοι δεν αντιμετωπίζονται, οι δουλέμποροι όχι μόνο θα πολλαπλασιάζονται, αλλά θα βρίσκουν και ευφάνταστους ή παρακινδυνευμένους τρόπους για να εξασφαλίσουν πως τα ανυποψίαστα θύματα (μετανάστες) θα διαπεράσουν τα θεόρατα τείχη – ανθρώπινοι φράχτες που υψώνουν με περίσσιο δέος και προκλητική αυθάδεια, τα ευρωπαϊκά κράτη.

Ο φράχτης του Έβρου και οι αντίστοιχοι που ανυψώθηκαν από την Frontex, πριν από δέκα χρόνια στη Μελίγια και στη Θεούτα του Μαρόκου (τα μοναδικά χερσαία σύνορα κράτους μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την Αφρική), μπορεί να προστατεύουν τα σύνορα της Ευρώπης από τις χώρες αθρόας εισροής (η Τουρκία και η Βόρεια Αφρική, αντίστοιχα), δεν παύουν όμως, να αποτελούν φράχτες αναίσχυντης και απάνθρωπης πολιτικής για τον πολιτισμένο κόσμο. Χιλιάδες μετανάστες έχουν τραυματιστεί σοβαρά ή βρει φριχτό θάνατο στην προσπάθεια που καταβάλλουν (είτε σκαρφαλώνοντας, είτε κολυμπώντας περιμετρικά) να υπερκεράσουν το μεταλλικά περιφραγμένο, εμπόδιο. Ο ‘Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη φύλαξη των εξωτερικών συνόρων των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης’ (Frontex) που χρηματοδοτείται από ευρωπαϊκούς πόρους και διατηρεί αμφιλεγόμενες σχέσεις με κατασκευαστικές εταιρίες και επιχειρηματικά λόμπυ, έχει καταφέρει να τοποθετήσει εκτός από παροπλισμένους φράχτες, προηγμένα συστήματα παρακολούθησης και ένα κατάλληλα εκπαιδευμένο συνοριακό προσωπικό. Οι φράχτες αυτοί, μπορεί φαινομενικά να δίνουν την εντύπωση πως προστατεύουν τις ευρωπαϊκές χώρες από την παράνομη μετανάστευση, το εμπόριο λευκής σαρκός και τη διείσδυση τρομοκρατών, κάτι τέτοιο όμως, δεν πρέπει να αποτελεί λύση, τη στιγμή που οι βασικοί υπαίτιοι, συνήθως, βρίσκονται στο εσωτερικό τους και χιλιάδες άνθρωποι γίνονται έρμαιο των κυκλωμάτων που υποκινούν οι ιθύνοντες αυτοί.

Η διάθεση της Frontex να στηρίξει έμπρακτα, την ελληνική και την ιταλική πλευρά, μετά από τα τελευταία, πολύνεκρα θαλάσσια δυστυχήματα, μόνο αμφιβολίες μπορεί να εγείρει, τι στιγμή που οι ενέργειες και οι πρακτικές της είναι τόσο αμφισβητούμενες. Ωστόσο, δεν πρέπει να προκαλεί καμία εντύπωση, η προγραμματισμένη, επιβεβλημένη απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θωρακίσει τα επίφοβα (για την ίδια) σύνορα των χωρών του Νότου, χρηματοδοτώντας και δοκιμάζοντας, ακόμη πιο αδιαπέραστα και ενισχυμένα συστήματα ασφαλείας και παρακολούθησης. Και όπως ανέφερε με ιδιαίτερα χαρακτηριστικό τρόπο, ο συγγραφέας, Αποστόλης Φωτιάδης, στην πρόσφατη παρουσίαση του νεοκδοθέντος, επίκαιρου και σχετικού βιβλίου, ‘Έμποροι των Συνόρων, η νέα Ευρωπαϊκή Αρχιτεκτονική Επιτήρησης’, ”Δρομολογούνται μεγαλόπνοα και πανάκριβα προγράμματα επιτήρησης όλων των μετακινήσεων προς και από τα σύνορα της Ευρώπης, αγνοούνται οι θεσμικές διακρίσεις και ο έλεγχος των εξουσιών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο… Εκείνο που σοκάρει όμως είναι η άγνοια των Ευρωπαίων πολιτών”. Αυτό που οι περισσότεροι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν δείξει πως αγνοούν επιδεικτικά, είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, των δυσδιάκριτων δημοκρατιών και των επιλεκτικών, καταχρηστικών ελευθεριών, είναι ένα καλά οχυρωμένο και ελεγχόμενο, απομονωμένο μέρος που έχει εναποθέσει το απαιτητικό και ανεπιθύμητο έργο της φύλαξης των εξωτερικών της συνόρων σε μια εταιρεία – οργάνωση που προάγει τον στρατιωτικό έλεγχο, την επιτήρηση, την κράτηση και τον εξοστρακισμό, ως αυτοσκοπό.

Έτσι, τα περιφραγμένα – διχοτομημένα σύνορα της Ελλάδας, της Βουλγαρίας ή της Ιταλίας, καταλήγουν να εξασφαλίζουν την εσωτερική ευρυθμία και την απρόσκοπτη λειτουργία της υπόλοιπης Ένωσης, ενώ συγχρόνως, οι ίδιες οι χώρες επωμίζονται το ρόλο του συνοριακού, εξωτερικού φύλακα και το βάρος ενός δυσθεώρητου και δυσανάλογου όγκου ανθρώπων. Ντροπιαστικές σκηνές, όπως αυτές που εκτυλίχθηκαν στο νησί της Λέρου, είναι μόνο ένα μικρό δείγμα από όλα όσα θα μπορούσαν να εκτυλιχθούν το επόμενο διάστημα, αν δεν καταμεριστεί ισόποσα το ανθρώπινο δυναμικό και αν δεν δημιουργηθούν οι κατάλληλες, στοιχειώδης υλικοτεχνικές υποδομές, ώστε να φιλοξενηθούν οι μετανάστες . Η προδιάθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να αποδεχθεί και να απορροφήσει, μόλις 5.000 από τους 150.000 μετανάστες (που υπολογίζεται πως έχουν εισέλθει το 1ο τετράμηνο), και να επαναπατρίσει όλους τους υπόλοιπους, αποδεικνύει πως δεν είναι διατεθειμένη να αναλάβει πραγματικά τις ευθύνες της, αλλά ούτε και να αντιμετωπίσει με αλτρουισμό την ανθρωπιστική κρίση.

Η χρηματοδότηση που θα λάβει η Frontex, για να εντατικοποιήσει και να πραγματοποιήσει σε μεγαλύτερη ακτίνα ελέγχους, θα γίνει με γνώμονα να εντοπιστούν και να καταστραφούν τα πλοιάρια που θα μεταφέρουν τους μετανάστες. Πρωταρχική φροντίδα και μέριμνα της Frontex δεν θα είναι να εντοπιστούν και να διασωθούν οι μετανάστες, αλλά η αντιμετώπιση των δουλεμπόρων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επίκειται να έρθει σε μεγαλύτερη συνεννόηση και συνεργασία με τις χώρες αναχώρησης και διοχέτευσης (Τουρκία, Τυνησία, Λιβύη, Αίγυπτο, Μάλι), έτσι ώστε οι μετανάστες αφού περισυλλεγούν από τα κατεστραμμένα σαπιοκάραβα, να μπορούν να επιστρέφουν στις χώρες αυτές και από εκεί στις απευκταίες πατρίδες τους. Ένας νέος πόλεμος είναι προ των πυλών στη θαλάσσια λεκάνη της Μεσογείου, εκεί όπου οι ανυπεράσπιστοι μετανάστες θα γίνονται έρμαιο όχι μόνο των αδίστακτων δουλεμπόρων, αλλά και των επιδοτούμενων στρατιωτών – συνοριοφυλάκων. Η δέσμευση του επικεφαλή της Frontex, Φαμπρίς Λεγκερί, ότι θα συνεργαστεί το ίδιο καλά με την νεότατη, ελληνική κυβέρνηση και πως οι επιχειρήσεις θα συνεχιστούν κανονικά στα ευπρόσβλητα, χερσαία και θαλάσσια σύνορα της χώρας, μόνο ανθρωπιστική ανησυχία μπορεί να εμπνεύσει μετά και από τα νέα μέτρα που ανακοινώθηκαν πως διατίθενται να ακολουθήσουν οι χώρες του Νότου ως επιστέγασμα κάποιας υποκριτικής και πλασματικής, ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ακολουθήσει μια άκαμπτη, σχεδόν στρατιωτική, δραστηριότητα και να περιφράξει, αφού επιμηκύνει τα θαλάσσια σύνορα της (στις χώρες της Βορειοανατολικής Αφρικής), ένα πράγμα δείχνει πως επιθυμεί. Να απομακρύνει και να επιστρέψει εκεί, από όπου προήλθε το (μεταναστευτικό) πρόβλημα που η ίδια προκάλεσε, πολλαπλασίασε και εξακολουθεί να ανατροφοδοτεί με κύριο όπλο την έμμεση παρέμβαση στο εσωτερικό των ταλαιπωρημένων χωρών. Για την άμεση αντιμετώπιση των παραγόντων (φτώχεια, εκμετάλλευση, καταπίεση, πόλεμοι) που οδηγούν στη μετανάστευση, ούτε λόγος φυσικά. Τώρα, αν σε όλο αυτό, καταφέρει να βρει, τον χαμένο δρόμο της ανθρωπιάς και παραχωρήσει και μερικά πολιτικά άσυλα (από τις πολλές χιλιάδες που τα δικαιούνται), θα πρέπει να εκληφθεί σαν ανθρωπιστικό πταίσμα ή διάλειμμα, από μόνο τόσο κοντόφθαλμη και σκληρή μεταναστευτική αντιμετώπιση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για ακόμη μια φορά στην πρόσφατη ιστορία, προθυμοποιείται να θυσιάσει τις όποιες, εναπομείνασες ανθρωπιστικές αξίες της, για να προστατεύσει τον ανάλγητο πυρήνα και τα γεωπολιτικά της συμφέροντα. Από την άλλη, πώς θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά, όταν έχει υποστηρίξει σθεναρά πως δεν επιθυμεί να αντιμετωπίσει και να διαχειριστεί αξιοπρεπώς τη δική της κρίση και επιλέγει να οδηγεί στη φτωχοποίηση – εξαθλίωση, αλλά και σε εσωτερική μετανάστευση, χιλιάδες ευρωπαίους πολίτες (στην πλειοψηφία τους νέοι), προκειμένου να βρουν δουλειά και να επιβιώσουν στις οικονομικά εδραιωμένες και τεχνολογικά ανεπτυγμένες χώρες της;